Panzervernichtungsabzeichen
Grzegorz Grześkowiak
Odznaka za zniszczenie czołgu
Panzervernichtungsabzeichen
22 czerwca 1941 roku siły zbrojne III Rzeszy dokonały inwazji na Związek Radziecki. Wehrmacht wykorzystał zaskoczenie i swą przewagę jakościową, a także zdobyte w trakcie kampanii w latach 1939 i 1940 doświadczenie generałów, oficerów i żołnierzy. Armia Czerwona okazała się źle przygotowana do odparcia wrogiego uderzenia. Ponadto naczelne dowództwo Armii Czerwonej było całkowicie sparaliżowane terrorem, jaki zastosował Stalin wobec swoich generałów i oficerów.
W pierwszym etapie operacji „Barbarossa”, na terenie Związku Radzieckiego, armia niemiecka i jej sojusznicy odnieśli znaczne sukcesy militarne, terytorialne i polityczne. Niemniej żołnierze niemieccy walczący na pierwszej linii frontu zostali zaskoczeni przez Rosjan nowymi typami czołgów T-34 i KW, które siłą ognia i opancerzeniem przewyższały sprzęt bojowy oferowany w tym czasie przez przemysł zbrojeniowy Niemiec.
Dla żołnierzy Wehrmachtu było to całkowicie niezrozumiałe, w jaki sposób „prymitywni” Słowianie mogli zaprojektować i wyprodukować tak groźny i uniwersalny czołg, jak T-34 – zaskoczenie tym większe, że bardzo często nie byli w stanie zniszczyć tego czołgu swoją konwencjonalną bronią przeciwpancerną, będącą w tym czasie na wyposażeniu Wehrmachtu!
Pierwsza bitwa, w której Rosjanie użyli na dużą skalę nowych czołgów T-34, miała miejsce na południowym odcinku frontu wschodniego w rejonie Woraja, w której 7. Dywizja Piechoty Heeres została prawie całkowicie „rozjechana” gąsienicami radzieckich czołgów. Resztki dywizji trzeba było szybko wycofać z pierwszej linii w celu przeformowania i uzupełnienia strat w ludziach i sprzęcie; jej wartość bojowa spadła prawie do zera.
Niejednokrotnie w trakcie ataków pancernych Rosjan Niemcy byli bezradni. Doraźnym rozwiązaniem stawała się odwaga, męstwo i zimna krew żołnierzy, którzy samodzielnie lub w patrolach podejmowali nierówny pojedynek z sowieckimi czołgami.
„Niszczycielem czołgów” określano żołnierza, który zniszczył w pojedynkę – bronią konwencjonalną – czołg wroga, za który to bohaterski czyn zostawał odznaczony Eisernes Kreuz 1939 klasy II lub I.
Ponieważ liczba uhonorowanych Eisernes Kreuz 1939 znacznie by wzrosła, w sztabach dywizji i pułków Wehrmachtu zaczęto rozważać możliwość wprowadzenia zupełnie nowej odznaki, nadawanej tylko i wyłącznie za zniszczenie czołgu wroga w bezpośrednim starciu przez pojedynczego żołnierza. Odznaka ta miałaby nagradzać męstwo i doświadczenie bojowe, a zarazem informować i zachęcać innych żołnierzy do takich bohaterskich czynów.
I tak nagrodą za bohaterskie czyny stała się Panzervernichtungsabzeichen (Odznaka Za Zniszczenie Czołgu) w postaci naszywki na rękaw. Panzervernichtungsabzeichen była w tamtym okresie odznaką „samozwańczą”, nie posiadającą usankcjonowania prawnego. To z kolei spowodowało, po pewnym czasie, zakaz jej noszenia. Nie zostały jedynie anulowane dyplomy nadania Panzervernichtungsabzeichen.
Pierwsza dekoracja miała miejsce na przełomie września i października 1941 roku w 5. Zmotoryzowanym Pułku Piechoty 2. Pomorskiej Zmotoryzowanej Dywizji Piechoty Heeres. Odznaczonymi byli Oberfeldwebel Behr i Feldwebel Köck. Ci starsi podoficerowie wykazali się imponującą odwagą i męstwem, niszcząc w trakcie ataku czołgi wroga przy pomocy granatów.
Aby odznaka ta zyskała właściwe miejsce wśród oficjalnych odznaczeń, szef sztabu 5. Pomorskiego Zmotoryzowanego Pułku Piechoty Heeres – w uzgodnieniu z dowódcą pułku i przy pełnej aprobacie dowódcy dywizji – drogą służbową przesłał do OKH wniosek wraz z projektem graficznym, który powstał w sztabie, w celu zaopiniowania i przedłożenia do akceptacji Hitlerowi.
Adolf Hitler rozporządzeniem z 9 marca 1942 roku ustanowił nową odznakę bojową o nazwie Sonderabzeichen für das Niederkämpfen von Panzerkampfwagen durch Einzelkämpfer (Odznaka Specjalna za Zniszczenie Czołgu przez Pojedynczego Żołnierza).
Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 6/2012