10. Brygada Kawalerii Pancernej we Francji

Zbigniew Lalak

10. Brygada Kawalerii Pancernej

we Francji

Polska i Francja były związane układem obronnym z 19 lutego 1921 roku, który potwierdzono w traktacie z 1925 roku. W marcu 1939 roku w ambasadzie polskiej w Paryżu rozpoczęto prace nad opracowaniem planu wykorzystania francuskiej Polonii w tworzeniu jednostek wojskowych we Francji. Szacowano, że istnieje możliwość zaciągu 25 000 żołnierzy pochodzenia polskiego. W kwietniu i w maju sprawą zajął się Sztab Główny, w efekcie czego opracowano plan utworzenia we Francji dywizji piechoty. 12 września 1939 roku Francuzi wyznaczyli na obóz formowania ośrodek wojskowy w Coëtquidan. Komendantem obozu został płk Grzędziński, a gen. Ferek-Błeszyński został mianowany dowódcą Oddziałów Polskich we Francji. Poczyniono także przygotowania do rozpoczęcia szkoleń podoficerskich. Sytuacja militarna w Polsce sprawiła, że pilna stała się potrzeba nie tylko formowania jednej dywizji piechoty, ale odbudowa Wojska Polskiego.

Uzgodnienia ze stroną francuską pozwalały na sformowanie 1. i 2. Dywizji Piechoty oraz jednostki pancerno-motorowej. Najwięcej problemów stronie polskiej stwarzało sformowanie jednostki szybkiej. Wiązało się to z dużym oporem strony francuskiej (chodziło głównie o sprzęt pancerny, który należałoby przekazać stronie polskiej). Upór gen. Maczka, aby odtworzyć 10. Brygadę Kawalerii, zaowocował tym, że w walkach wzięła udział „nowa” 10. Brygada Kawalerii Pancernej.

Powstanie formacji pancernych
W październiku dowództwo obozu w Coëtquidan objął płk dypl. St. Maczek. Rozwiązano grupę batalionów piechoty, w jej miejsce tworząc 1. Pułk (szkolny) pod dowództwem płk. dypl. R. Wolikowskiego, 2. Pułk (zbiorczy) pod dowództwem ppłk. dypl. J. Włodarskiego oraz pułk specjalny. W pułku specjalnym znajdowała się Grupa Pancerno-Motorowa, którą dowodził kpt. Roplewski:

Skład Grupy Pancerno-Motorowej Skład Grupy Pancerno-Motorowej stanowili głównie żołnierze, którzy byli kierowcami lub mieli specjalizację techniczną – np. ślusarze. Stopniowo do Coëtquidan przybywali oficerowie broni pancernej, głównie z podparyskiego Bessieres. W grudniu do oddziału przybyli: por. Maculewicz, por. Markowski, por. Kluźniak, por. Hiszpański, ppor. Keller, kpt. Sulimirski i kpt. Wasilewski. Grupa Pancerno- Motorowa została podzielona przez dowódcę na tzw. oddziały. „Oddziałem Czołgów” dowodził por. Czerniewski, „Kompanią Szkolną” por. Markowski, a rtm. Musiał dowodził „Oddziałem Samochodów Pancernych”. Pierwszym pojazdem, jaki znalazł się na wyposażeniu Grupy Pancerno-Motorowej, był ofiarowany przez jednego z Polaków zamieszkałych we Francji samochód osobowy marki Renault. Zdobycie samochodu w krótkim czasie spowodowało, że zorganizowano „warsztaty naprawcze”. Głównym inspiratorem powstania tych warsztatów był sierż. Benal, który w sobie tylko znany sposób zdołał zgromadzić odpowiednie narzędzia i wyposażenie. Warsztat cieszył się bardzo dobrą opinią, a ponieważ w obozie przybywało samochodów – dowództwo obozu postanowiło, iż warsztat wyjdzie spod kurateli Grupy Pancerno-Motorowej i stanie się warsztatem obsługującym wszystkie samochody bazy. W Grupie Pancerno-Motorowej nastąpił szereg zmian: oficerem odpowiedzialnym za szkolenie został kpt. Wasilewski, por. Jaroński został oficerem materiałowym, por. Maculewicz pełnił funkcję oficera broni, ppor. Prugar został oficerem żywnościowym, ppor. Hiller – płatnikiem, a adiutantem oddziału został ppor. Straszewicz. W połowie listopada do Coëtquidan przybyła duża grupa oficerów broni pancernej (kilkunastu oficerów w stopniu kapitana, dwudziestu w stopniu porucznika oraz dwudziestu podporuczników i podchorążych); na czele tej grupy (przybyłej z koszar w Bessieres) stał mjr Leonard Frus-Żyrkiewicz – objął on dowództwo nad Grupą Pancerno-Motorową. Nowy dowódca postanowił przeorganizować oddział. Powstała 1. Kompania Czołgów, której dowódcą był por. Witold Czerniewski, Szwadron Samochodów Pancernych, Szwadron Motocyklistów, trzy Kompanie Motorowe (oddział transportowy), Oddział Szkolny (trzy kompanie szkolne), Park Techniczny oraz Pluton Administracyjny. Nowa organizacja Grupy Pancerno-Motorowej pozwoliła na zintensyfikowanie szkolenia, a także na pełną obsadę personalną dla oficerów. Jednocześnie gen. Maczek zdołał doprowadzić do zorganizowania dwóch zgrupowań: kawalerii w Paimpont i broni pancernej z nowym miejscem postoju w Campénéac. Maczek przez cały czas usiłował doprowadzić do powstania jednostki pancernej – Lekkiej Dywizji Zmechanizowanej (Division Légére Mécanique).

Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 4/2013