2. Warszawska Brygada Pancerna

 

Powstały dwa ośrodki organizacyjne, pierwszy w Tatiszczewie koło Saratowa oraz w Tockoje. Sowieci zgrupowali byłych jeńców w trzech obozach w Starobielsku, Wiaźnikach i Griazowcu. Do obozów tych zostały skierowane grupy oficerów Armii Polskiej w celu przeprowadzenia ewidencji. W obozach zorganizowano grupy oficerów broni pancernej. W Grizowcu znaleźli się mjr St. Szostak i kpt. K. Rosen-Zawadzki, w Starobielsku chor. Mrowiński, a wWiaźnikach por. St. Ezman. 5 września 1941 r. mjr Szostak przystąpił do organizowania 5. batalionu pancernego, który wchodził w skład formowanej 5. Dywizji Piechoty. Skład batalionu był następujący: 1. i 2. kompania pancerna, 3. i 4. kompania motorowa oraz kompania specjalna. Łącznie w 5. batalionie pancernym znajdowało się 470 żołnierzy i oficerów. 27 września 1941 r. stan 5. batalionu pancernego wynosił 8 oficerów, 159 podoficerów i 326 szeregowych. Równocześnie przy tworzonej 6. Dywizji Piechoty powołano oddział pancerny, który był organizowany przez kpt. B. Rafalskiego, por. M. Kosiewicza i por. A. Dzięciołowskiego. Oddział został przekształcony w 6. batalion pancerny. Batalion posiadał pełne etaty dwóch kompanii pancernych, kompanii samochodów pancernych i kompanii motorowej (transportowej). Etaty oparto na etatach przedwojennych, co oznaczało, że w każdej kompanii znajdowało się 120 żołnierzy. 19 września 1941 r. mjr Szostak został mianowany dowódcą Broni Pancernej, który w rozkazie Rozk. L.dz.49/tj/41 z 2 października 1941 r. usankcjonował istnienie 5. i 6. batalionu pancernego. Dowódcą 5. batalionu pancernego kpt. K. Rosen-Zawadzki, a dowódcą 6. batalionu pancernego został kpt. B. Rafalski. 20 września 1941 r. mjr Szostak przedstawił plan rozbudowy broni pancernej, który przewidywał wyszkolenie kadry dla dwóch batalionów czołgów oraz kierowców dla kompanii transportowych. Plan zakładał utworzenie Ośrodka Wyszkolenia Broni Pancernej i Motorowej (przy sowieckiej szkole w Saratowie) oraz Ośrodka Szkoły Podchorążych Rezerwy Broni Pancernej. Dodatkowo zamierzano zorganizować kursy kierowców i oficerskie służby liniowej w jednostkach pancernych. Dowództwo Armii Polskiej wysłało projekt do władz Armii Czerwonej i nie uzyskało zgody na wcielenie go w życie. Jednak mjr Szostak rozkazem /L.dz.37/tj/Br.Panc.41 licząc na powołanie Ośrodka Wyszkolenia Broni Pancernej zezwolił na rekrutację żołnierzy do formacji pancernych. W celu rozpoczęcia szkolenia podjęto rozmowy z komendantem Saratowskiej Szkoły Czołgów mjr. Rogoninem. Szostak uzyskał wstępną zgodę na uruchomienie kursów i 2 października 1941 r. rozpoczęto rekrutację do Szkoły Podchorążych Rezerwy. Niestety Sowieci wycofali się ze swoich obietnic i nie podjęto współpracy. Pomimo tych trudności dowódca Armii Polskiej, gen. Anders, 15 stycznia 1942 r., wydał rozkaz (L.dz.150/tj/Br.Panc.), w którym powołano Ośrodek Organizacyjny Broni Pancernej z miejscem postoju w rejonie Karabałty niedaleko Frunze. Dowódcą Ośrodka Organizacyjnego Broni Pancernej został kpt. Rafalski, a zastępcą kpt. Rosen-Zawadzki. 5. batalion pancerny przemianowano na 1. batalion pancerny i jego dowódcą został por. M. Kosiewicz (miejsce postoju Karabałty), a 6. batalion pancerny na 2. batalion pancerny z dowódcą por. A. Dzięciołowskim (miejsce postoju Woźniesienowka). W skład batalionu wchodziły trzy kompanie pancerne. Dodatkowo utworzono kompanię warsztatową pod dowództwem por. inż. A. Dachowskiego, kompanię łączności pod dowództwem por. T. Czarneckiego oraz pluton żandarmerii pod dowództwem por. Skupińskiego. Dodatkowo etat Ośrodka Organizacyjnego Broni Pancernej przewidywał utworzenie batalionu szkolnego. W batalionie tym znajdowała się Szkoła Kierowców i Podoficerów Broni Pancernej oraz dwie kompanie szkolne. Utworzono także Szkołę Kierowców (na potrzeby armii) oraz kompanię administracyjną. 15 lutego 1942 r. utworzono Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej, którego komendantem został mjr St. Felsztyński, a dyrektorem naukowym kpt. J. Żymierski. Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej rozpoczęło przygotowania do przeprowadzenia kursu aplikacyjnego dla oficerów, kursu dowódców plutonu broni pancernej (dla podchorążych broni pancernej z 1939 r.) oraz zorganizowało Szkołę Podchorążych Rezerwy Broni Pancernej (dowódca kpt. M. Mieczkowski). Kursy nie zaczęły się, ponieważ rozpoczęto ewakuację Armii Polskiej na Środkowy Wschód. W końcu marca 1942 r. Ośrodek Organizacyjny Broni Pancernej rozpoczął ewakuację do Iranu. W ZSRS pozostał oddział likwidacyjny pod dowództwem kpt. St. Ezmana. Ponieważ do Karabałty napływali żołnierze skierowani na przeszkolenie kpt. Ezman udał się do Centrum Wyszkolenia Armii w Werewskaja, gdzie utworzono Kompanię Szkolną Broni Pancernej. Koordynujący sprawy broni pancernej w dowództwie Armii zastępca Dowódcy Broni Pancernej kpt. W. Samira opracował plan, który zakładał koordynację dalszego szkolenia żołnierzy pancernych i ich ewakuacji. Utworzono batalion pancerny podlegający dowództwu Armii, który miał skupić wszystkich żołnierzy broni pancernej pozostających na terenie ZSRS. 27 kwietnia 1942 r. gen. Anders mianował kpt. Samirę pełniącym obowiązki dowódcy Broni Pancernej na terenie ZSRS. W Centrum Wyszkolenia Armii udało się zebrać: 4 oficerów, 3 podchorążych, 72 podoficerów i 88 strzelców pancernych. W efekcie na wniosek kpt. Samiry gen. Anders rozkazem z 1 lipca 1942 r. powołał Ośrodek Szkolny Broni Pancernej z miejscem postoju w Werewskaja. Ośrodek Szkolny Broni Pancernej składał się ze Szkoły Podchorążych Rezerwy Broni Pancernej (komendant kpt. J. Rędziejowski), kursu dowódców plutonów, plutonu kierowców, kompanii czołgów i kompanii technicznej. Razem w Ośrodku Szkolnym Broni Pancernej znajdowało się 292 żołnierzy. Dowódcą Ośrodka Szkolnego Broni Pancernej został kpt. Ezman, który 12 sierpnia 1942 r. rozpoczął ewakuację Ośrodka Szkolnego Broni Pancernej. Po przybyciu na Środkowy Wschód Ośrodek Szkolny Broni Pancernej liczył: 14 oficerów oraz 306 podchorążych i szeregowych.