50 lat Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
Szymon Tetera
50 lat Muzeum Lotnictwa Polskiego
w Krakowie
Powstaniu krakowskiego Muzeum Lotnictwa Polskiego dała początek Wystawa Lotnicza zorganizowana w 1964 r. przez Aeroklub Krakowski, która miała miejsce na terenie byłego lotniska Rakowice-Czyżyny. Rok wcześniej lotnisko zostało zamknięte (23 marca – lotnisko wojskowe, 15 września – cywilny port lotniczy) z powodu rozbudowy osiedli mieszkaniowych kombinatu metalurgicznego w Nowej Hucie. O organizacji muzeum myślano już wcześniej, a 12 września 1962 r. komisja Historyczna Aeroklubu PRL powołała komisję organizacji Muzeum Lotnictwa.
Trudno było w Polsce znaleźć lepsze miejsce na lotnicze muzeum, jako że rakowickie lotnisko miało wyjątkowo długie tradycje lotnicze. Już w 1892 r. pojawiły się tam balony obserwacyjne wojsk austriackich. Z kolei w 1912 r. stworzono w Rakowicach lądowisko dla aeroplanów, które w 1916 r., zostało rozbudowane. 31 października 1918 r. lotnisko stało się pierwszą bazą lotniczą lotnictwa II Rzeczpospolitej i w latach międzywojennych stacjonował na nim 2. Pułk Lotniczy. Dodatkowo w 1931 r. uruchomiono cywilny port lotniczy. Po klęsce we wrześniu 1939 r. na kilka lat lotnisko stało się bazą Luftwaffe. Po wojnie na zdewastowanym przez Niemców podczas odwrotu lotnisku odbudowano jedynie dwa hangary.
Jesienią 1963 r. na teren byłego lotniska rozpoczęto zwozić historyczne samoloty z całego kraju, w sumie przybyło wówczas 52 samoloty i 78 silników, do których w roku następnym dołączyło 6 samolotów i 7 silników.
23 sierpnia 1964 r. została otwarta Wystawa XX-lecia PRL, na której wystawiono 62 samoloty. Po zamknięciu wystawy, 1 lipca 1965 r. przy Aeroklubie Krakowskim powstał Ośrodek Ekspozycji Sprzętu Lotniczego, mający na celu głównie powiększenie pozostałej po wystawie kolekcji, gdyż wówczas nie było możliwości udostępnienia jej szerokiej publiczności.
Z początkiem 1967 r. Ośrodek został przejęty przez Naczelną Organizację Techniczną, przyjmując nazwę Muzeum Lotnictwa. Początkowo teren muzeum obejmował powierzchnię 10 ha, lecz z powodu budowy Wydziału Mechanicznego Politechniki Krakowskiej ograniczono go do 4,5 ha. 1 stycznia 1971 r. instytucja została podporządkowana Ministerstwu Komunikacji, a jej nazwę zmieniono na Muzeum Lotnictwa i Astronautyki. 1 stycznia 1990 r. placówka po raz kolejny zmieniła nazwę na obowiązującą do dzisiaj – Muzeum Lotnictwa Polskiego.
Instytucja wiele zyskała po przemianach 1989 r., otrzymując środki finansowe na renowację części eksponatów. Od czerwca 1989 r. funkcję dyrektora muzeum objął Krzysztof Radwan, który pełni ją do dziś.
Kolejne zmiany nastąpiły wraz z reformą administracyjną kraju przeprowadzoną w 1999 r., w związku z którą organizatorem Muzeum Lotnictwa Polskiego został marszałek małopolski, który przejął ją z rąk Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej. Wtedy też zaczął się dynamiczny rozwój Muzeum, którego teren w ramach budowy Lotniczego Parku Kulturowego powiększono do 40 ha.
Powiększenie terenu muzeum umożliwiło ustanowienie w 2003 r. na zachodniej stronie dawnego pasa startowego rakowickiego lotniska (o wymiarach 700 x 50 m) lądowiska, przywracając terenowi dawne funkcje lotnicze. Równocześnie na terenie muzeum powstało lądowisko i baza dla śmigłowców Policji.
Rok później na terenie muzeum po raz pierwszy zorganizowano Małopolski Piknik Lotniczy, którego główną atrakcją były pokazy lotnicze, głównie maszyn startujących właśnie z lądowiska na terenie muzeum, w pełni otwartego dla zwiedzających. Sukces tej unikalnej imprezy sprawił, że stała się ona cykliczną, coroczną krakowską atrakcją. Towarzyszą jej m.in. inscenizacje bitew w wykonaniu grup rekonstrukcji historycznej.
Regionalnego Programu Operacyjnego, przy współfinansowaniu Unii Europejskiej, powstał nowy Gmach Główny. Budynek ma powierzchnię 4000 m2 i jest niezwykle atrakcyjny wizualnie – z lotu ptaka jego kształt przypomina śmigło. Obok części ekspozycyjnej mieszczą się tam m.in. sala kinowa i konferencyjna, biura oraz biblioteka.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 7/2014