Boeing F/A-18 Super Hornet

Jerzy Gruszczyński, Michał Fiszer

(część II)

Państwowe próby odbiorcze OPEVAL wielozadaniowego samolotu myśliwskiego bazowania pokładowego F/A-18 Super Hornet zakończyły się 16 listopada 1999 r. oceną pozytywną i decyzją o jego przyjęciu do służby w lotnictwie Sił Morskich Stanów Zjednoczonych. Jednocześnie sformułowano dalsze kierunki doskonalenia samolotu, do których zaliczono: rozszerzenie możliwości stacji radiolokacyjnej poprzez wyposażenie jej w aktywną antenę ze skanowaniem elektronicznym AESA (Active Electronically Scanned Array), pilotów i operatorów systemu kierowania ogniem w wyświetlacze nahełmowe JHMCS (Joint Helmet Mounted Cueing System) współpracujące z kierowanymi pociskami rakietowymi „powietrze-powietrze” małego zasięgu AIM-9X Sidewinder oraz zastosowanie bardziej zaawansowanego zintegrowanego systemu samoobrony.

F/A-18 Super Hornet Block II
Nowa stacja radiolokacyjna, produkowana w zakładzie El Segundo w Kalifornii, należącym do firmy Raytheon, oznaczona początkowo AN/APG-73 Phase 3, a później AN/APG-79, otrzymała nieruchomą aktywną antenę ze skanowaniem elektronicznym z rozszerzonym sektorem obserwacji w płaszczyźnie poziomej i pionowej. Układy elektroniczne radiolokatora i jego anteny zostały zbudowane z użyciem najnowszych technologii, w tym monolitycznych mikrofalowych układów scalonych wykonanych z wykorzystaniem arsenku galu. Zapewniają one bardzo wysoką „ostrość” obrazu stacji radiolokacyjnej, dzięki temu, że listki boczne każdego modułu nadawczo-odbiorczego anteny radiolokatora są bardzo silnie zredukowane.

Według niepotwierdzonych danych zasięg wykrycia celu powietrznego stacji radiolokacyjnej AN/APG-79 wynosi: dla skutecznej powierzchni odbicia 0,0001 m2 – +13 km, 0,001 m2 – +22 km, 0,1 m2 – +72 km, 1,0 m2 – +128 km, 5,0 m2 – +192 km, 10,0 m2 – +228 km. Radiolokator ten może śledzić do 24 celów powietrznych i równolegle kierować ogniem do 8 z nich. Stacja jednocześnie może pracować w trybach „powietrze-powietrze” i „powietrze-powierzchnia”, co dwuosobowej załodze umożliwia zwalczanie obiektów naziemnych i nawodnych (operator systemu kierowania ogniem), z równoległym prowadzeniem kontroli przestrzeni powietrznej (pilot) i przejściem – w razie konieczności – do odpierania ataków myśliwców przeciwnika (walka powietrzna jest wówczas prowadzona na średnich odległościach). Ma ona również zakres SAR (Synthetic Aperture Radar), z którego obraz miejsca, wraz ze współrzędnymi, może być przekazany na naziemne lub okrętowe stanowisko dowodzenia, wyposażone w robocze stanowisko ROVER III (Remote Optical Video Enhanced Receiver). Ten tryb pracy pozwala także na przekazanie współrzędnych obiektów uderzenia na inne samoloty dla ich zaatakowania bombami kierowanymi satelitarnie.

Próby siedmiu samolotów Super Hornet wyposażonych w stację radiolokacyjną AN/APG-79 (cztery z dywizjonu VX-9 i trzy z VX-31) przeprowadzono w China Lake w latach 2005-2006 (pierwszy zbudowany samolot Block II opuścił halę fabryczną 25 kwietnia 2005 r., seria Lot 27). Pierwszy zrzut kierowanych satelitarnie bomb JDAM z wykorzystaniem radiolokatora AN/APG-79 wykonano 3 sierpnia 2005 r., natomiast pierwsze odpalenie kierowanego pocisku rakietowego „powietrze-powietrze” średniego zasięgu AIM-120C AMRAAM miało miejsce 19 października. 25 października 2005 r. po raz pierwszy wykonano jednoczesny atak dwoma bombami kierowanymi JDAM na dwa cele, 17 lutego 2006 r. zaś dwumiejscowy samolot F/A-18F z pomocą radiolokatora AN/APG-79 wykrył cztery cele naziemne i przekazał ich współrzędne dwóm samolotom F/A-18E nie mającym zabudowanej tego typu stacji radiolokacyjnej, które zrzuciły na nie cztery bomby JDAM, w rezultacie czego wszystkie cele zostały porażone. Z kolei 12 kwietnia odpalono kilka kierowanych pocisków rakietowych AIM-120C AMRAAM do kilku manewrujących celi powietrznych, rażąc je skutecznie.

W styczniu 2008 r. podano, że niezależnie od wielozadaniowych samolotów myśliwskich F/A-18 Block II w stację radiolokacyjną AN/APG-79 postanowiono wyposażyć 135 samolotów wcześniej zbudowanych (F/A-18 Block I). Jednak o ile autorom wiadomo, modernizacja ta do chwili obecnej nie została przeprowadzona.

Nowym elementem systemu kierowania ogniem samolotu Super Hornet jest wyświetlacz nahełmowy JHMCS, który powstał w konsorcjum Vision System International, stanowiącym joint-venture dwóch znanych firm – amerykańskiej Kaiser i izraelskiej Elbit. Wyświetlacz ten umożliwia błyskawiczne wskazywanie celów powietrznych i naziemnych dla pokładowych sensorów obserwacyjno- celowniczych i głowic kierowanych pocisków rakietowych, nawet znajdujących się do 90° w bok, w stosunku do osi samolotu (maksymalne pole widzenia pilota).

W zastosowaniach „powietrze-powietrze” z JHMCS współpracują termiczne głowice samonaprowadzające się pocisków AIM-9X Sidewinder. Ponadto symbolami na wyświetlaczu są prezentowane cele normalnie niewidoczne gołym okiem ze względu na zbyt dużą do nich odległość, co umożliwia ich wskazanie pociskom AIM-9X (czułość ich głowic samonaprowadzania znacznie przekracza 20 km). Położenie celu jest w takim wypadku brane z pokładowej stacji radiolokacyjnej lub z systemu transmisji danych (czyli cel może być wstępnie wskazany z innej platformy powietrznej, naziemnej lub nawodnej).

Wyświetlacz nahełmowy JHMCS pozwala pilotowi na nieprzerwane prezentowanie podstawowych danych związanych z lotem niezależnie od tego w którą stronę aktualnie on patrzy. W przypadku maszyn dwumiejscowych, każdy z członków załogi może wykonywać inne zadanie i jednocześnie mieć świadomość co robi jego partner. W hełmie jest zamontowany czujnik śledzący ruch głowy pilota oraz układ wyświetlania informacji. Podczas celowania wystarczy skierować głowę na cel i nacisnąć przycisk zwalniający uzbrojenie. Resztę wykona system.

W wyświetlacze nahełmowe JHMCS mają być także wyposażone załogi samolotów F/A-18 Super Hornet wcześniej wyprodukowanych.

Nowo opracowany zintegrowany zestaw samoobrony opiera się o urządzenie Exelis Inc AN/ALQ-214 IDECM (Integrated Defensive Countermeasures), będące nie tylko nadajnikiem zakłóceń mylących i szumowych, ale jednocześnie urządzeniem zarządzającym całym zestawem walki elektronicznej samolotu: odbiornikiem opromieniowania radiolokacyjnego Raytheon AN/ALR-67(V)3 o zwiększonej precyzji lokalizacji urządzeń emitujących energię elektromagnetyczną, wyrzutnikami radiolokacyjnych i termicznych nabojów zakłócających BAE Systems AN/ALE-47 (liczbę luf zwiększono z 60 do 120) oraz nową, holowaną na kablu światłowodowym pułapką AN/ALE-55.

Dla samolotów Super Hornet Block II opracowano także nowy komputer misji z wykorzystaniem cywilnych procesorów najnowszej generacji. Komputer Type 3 AMC (Advanced Mission Computer) powstał w firmie General Dynamics. Dzięki niemu znacznie zwiększyły się możliwości wyliczeniowe komputera, co pozwoliło na wykorzystanie go do bardzo szybkiego połączenia zwiększonej ilości informacji pochodzących z sensorów pokładowych i źródeł zewnętrznych. Specjalne oprogramowanie pozwala na wyświetlenie na monitorze w kabinie bieżącego położenia wojsk własnych (na niebiesko), poprzez wykorzystanie informacji o ich położeniu z systemu Blue Force Tracker pracującego w oparciu o odbiorniki GPS i położeniu obiektów których nie wolno razić (na czerwono). W czasie celowania na czerwono wyświetla się promień, w którym mogą zostać porażone obiekty cywilne, a na niebiesko - promień, w którym przy danym typie uzbrojenia są bezpieczne własne wojska.

Możliwości w zakresie transmisji i zobrazowania informacji wzrosły dzięki zmodernizowanemu systemowi MIDS (Multifunctional Information Distribution System) pracującemu w połączeniu z jednolitym systemem łączności taktycznej JTRS (Joint Tactical Radio System). Dzięki temu wzrosła ilość jednocześnie przekazywanych informacji w protokole Link-16.

Samoloty Super Hornet Block II otrzymują też nowe wyposażenie kabiny. Centralną pozycję zajmuje duży kolorowy wyświetlacz ciekłokrystaliczny LCD (Liquid Crystal Display) o wymiarach 203x254 mm sterowany dotykiem, na którym jest zobrazowana mapa z nałożoną sytuacją taktyczną. Układ drugiej kabiny jest identyczny, przy czym nie ma w niej wyświetlacza przeziernego HUD (Head-Up Display), ale jego zobrazowanie jest wyświetlane na lewym większym monitorze kolorowym (repetytor).

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 5/2014

Wróć