Mitsubishi A5M Claude

Do pierwszego kontaktu z wrogiem doszło 4 września 1937 r. Wówczas to para myśliwców z lotniskowca Kaga prowadzona przez kpt. Tadashi Nakajima w starciu nad jeziorem Taihu bez strat własnych zgłosiła zestrzelenie trzech chińskich Hawków. Przeciwnik jednak w tym dniu strat nie odnotował. 9 września 1937 r. na lotnisko Kunda w Szanghaju via wyspy Cheju przebazowano 13. Grupę Powietrzną (GP). Jednostka powstała 11 lipca 1937 r. w bazie Omura, z personelu Grupy Powietrznej „Omura”. W jej składzie obok dywizjonu samolotów bombowo-torpedowych i eskadry bombowców nurkujących znajdował się dywizjon myśliwski wyposażony w dwanaście A5M1. Cztery dni wcześniej do Szanghaju przybyła 12. GP uzbrojona w starsze myśliwce A4N1, lecz została skierowana do wsparcia wojsk lądowych, a zdobycie panowania w powietrzu spoczęło na 13. GP. 15 września na lotnisko Kuda z lotniskowca Kaga przebazowano także pokładową grupę powietrzną, w której składzie znajdował się dywizjon myśliwski. Do tego czasu w A5M1
zdołano już przezbroić połowę dywizjonu (6 A5M1 i 6 A2N1).

Pierwsza krew
19 września 1937 r. Japończycy wykonali pierwszy lotniczy rajd na Nankin. W akcji uczestniczyło 17 bombowców eskortowanych przez 12 myśliwców A5M1 z 13. GP, prowadzonych przez kpt. Shichitaro Yamashita oraz 3 A5M1 kpt. Chikamasa Igarashi z Grupy Powietrznej „Kaga”. Całością formacji dowodził kmdr Tetsujiro Wada. Ponadto w osobnym ugrupowaniu nalot wykonało 16 wodnosamolotów E7K1. Japońska formacja została przechwycona przez 23 chińskie myśliwce. Były to: 5 Boeing 281 i 2 Fiat CR.32 z 3. Grupy Pościgowej (GPoś.)., 8 Hawk III z 4. GPoś., 8 Hawk III z 5. GPoś. W serii gwałtownych starć powietrznych Japończycy utracili 3 bombowce, myśliwiec i wodnosamolot. Ze swej strony zgłosili 33 zwycięstwa powietrzne, w tym 6 prawdopodobne. Bosman Tadashi Torakuma i Kiyoto Koga z 13. GP zgłosili zestrzelenie po dwa myśliwce, a Osamu Kudo po odniesieniu zwycięstwa, wskutek odniesionych uszkodzeń przymusowo, lądował w rejonie rzeki Jangcy. Został on później ocalony przez japońskich żołnierzy. Z klucza trzech A5M1 z lotniskowca Kaga w walce wziął udział tylko bosm. mat Ki-ichi Oda, który zestrzelił dwa Hawki, a kolejnego zgłosił jako zwycięstwo prawdopodobne. Dwaj pozostali piloci zawrócili z przyczyn technicznych nie docierając nad Nankin. Straty chińskie były ciężkie, lecz nie tak duże, jak je oszacowali Japończycy. Najcięższe poniosła 3. GPoś., która utraciła oba myśliwce Fiat CR.32 oraz trzy z pięciu Boeingów 281. Z obu pozostałych grup na lotniska nie powróciło 6 Hawków III. Zginęło czterech chińskich lotników: Liu Chi-Hung d-ca 8. DPoś. (Fiat CR.32), Huang Ju-Gu (Fiat CR.32), Liu Lin- Qing (Boeing 281) i Dai Guang-Jin (Hawk III), czterech zostało rannych, w tym dowódca 25. DPoś. (Hawk III), który przymusowo lądował w rejonie lotniska Ju-Rong w pobliżuNankinu. Cztery kolejne Hawki III odniosły ciężkie uszkodzenia, w tym samolot kpt. Mao Ying-Chu d-cy 4. GPoś.

Następnego dnia Japończycy atak powtórzyli. Tym razem przeciw 32 samolotom japońskim wystartowało 11 chińskich (9 Hawk III i 2 Boeing 281), jednak część z nich nie odnalazła przeciwnika. Ostatecznie w starciu z myśliwcami z Kaga nad Tai Yuan wzięli udział tylko lotnicy 24. DPoś. Japońscy myśliwcy zgłosili bez strat własnych zestrzelenie czterech samolotów, z których aż trzy miał zniszczyć bosm. Watari Handa. Przeciwnik nie utracił jednak żadnej maszyny, a jedynie cztery samoloty (3 Hawki III i 1 Boeing 281) zostały uszkodzone. Ciężko ranny został Chen Chiguang, który lądował przymusowo.

22 września japońskie samoloty po raz kolejny pojawiły się nad niebem Nankinu. Tym razem piloci 13. GP zgłosili cztery zwycięstwa. Dwa z nich przypadły bosm. Kiyoto Koga, natomiast bosm. Tadashi Torakuma miał ciężki bój z chińskim Hawkiem III. Japoński pilot został zaskoczony przez wroga, który zdołał trafić 21 pociskami A5M1. Szybko jednak Torakuma zdołał wymanewrować przeciwnika i posłał go na ziemię. Jego przeciwnikiem był zapewne Shen Tse-Liu z 8. DPoś., który ranny rozbił swego uszkodzonego Hawka III podczas przymusowego lądowania. Bosman Koga prawdopodobnie walczył z Boeingami 281 z 3. GPoś., gdyż odnotowała ona w tym dniu utratę jednego tego typu samolotu pilotowanego przez d-cę 17. DPoś. kpt. Wong Pan-Yanga.

Cztery dni później Japończycy odnotowali poważną stratę. 26 września 1937 r. oficer operacyjny 13. GP kpt. Yamashita wykonujący misję rozpoznawczą został zestrzelony przez ppor. Lo Ying-Teh z 24. DPoś. 5. GPoś. pilotującego Hawka III. Japończyk wykonał przymusowe lądowanie lekko uszkadzając swą maszynę. Samolot został przejęty przez wojska chińskie i po wyremontowaniu został później przekazany ZSRS, gdzie poddano go intensywnym testom. Pilot kpt. Yamashita trafił do chińskiej niewoli i tam zmarł. Na stanowisku oficera operacyjnego zastąpił go kpt. Mochifumi Nango.

W tym samym dniu do bazy Sasebo powrócił lotniskowiec Kaga, którego dywizjon myśliwski został do końca miesiąca całkowicie przezbrojony w A5M1, otrzymując 16 maszyn tego typu. Na początku października okręt uczestniczył w operacjach na południu Chin w rejonie Kantonu (m.in. 7 października w walkach nad Shaoguan bosm. mat Oda zestrzelił jeden samolot Hawk, w którym zginął d-ca 5. GPoś. mjr Chen Shunnang). Do połowy miesiąca siły lotnicze w Kantonie zostały rozgromione. W 28. DPoś. pozostał tylko jeden sprawny Hawk II, natomiast bratni 29. DPoś. nie miał samolotów w ogóle. Po rozbiciu przeciwnika od listopada lotniskowiec Kaga powrócił w rejon Szanghaju.