Anatomia noża cz. 3 Podstawowe typy geometrii kling i rodzaje krawędzi tnących

Wojciech Weiler

Najważniejszą częścią noża jest głownia – pisaliśmy to już wielokrotnie. Jej podstawowe, najczęściej spotykane kształty przedstawiliśmy w poprzednim odcinku cyklu o anatomii noża (STRZAŁ 5/15). Dziś zajmiemy się kolejnym, równie ważnymi tematami – przekrojem poprzecznym głowni, czyli jej geometrią oraz krawędzią tnącą, czyli ostrzem. Na właściwości tnące noża mają one wpływ nie mniejszy, niż profil jego głowni, a na dodatek geometria decyduje w znacznym stopniu o wytrzymałości mechanicznej klingi. Opisane poniżej przekroje odmianami najpopularniejszymi. Ambitni twórcy noży chcący stworzyć klingi szczególne (zazwyczaj dorabiając do ich formy stosowną ideologię: że tak tnie się najlepiej, dźga jeszcze lepiej, przy tym najmocniejszy nóż, a do tego combat-special-lans-commando, tactical-survival do dżungli, zabijania i w ogóle) potrafią z nich robić niesymetryczne mieszanki przeróżnej maści.

Na powierzchniach bocznych głowni (płazach) znajdują się szlify: obszary zbieżne, zmniejszające grubość klingi w kierunku krawędzi tnącej i zbiegające się na niej. Szlif zaczynający się od samego grzbietu głowni i kończący na krawędzi tnącej nazywamy szlifem pełnym. Całe płazy głowni stanowią tu gładkie powierzchnie, zbiegające się liniowo i równomiernie w kierunku tak ostrza, jak i czubka głowni. Klinga o szlifie pełnym znakomicie sprawdza się w cięciu głębokim, głębszym niż jej wysokość. Powierzchnie boczne schodzą się bowiem stopniowo na całej jej wysokości, co daje niewielki kąt ich połączenia skutkujący płynnością i lekkością przecinania – dlatego szlif pełny możemy spotkać np. w nożach kuchennych. Szerokie powierzchnie płazów zapewniają stabilny ruch narzędzia w ciętym materiale, co w połączeniu z małym oporem stawianym przez tak ukształtowaną klingę zapewnia przecinanie głębokie i równe. Niestety, coś za coś: żeby taka głownia miała odpowiednią wytrzymałość na obciążenia boczne – musi mieć sporą grubość.

Szlify mające swój początek pod grzbietem głowni nazywamy niepełnymi lub częściowymi, a w nożowej literaturze anglojęzycznej noszą one nazwę szlifu szablowego (saber grind). W górnej części klingi na płazach znajdują się powierzchnie równoległe, niżej – zbiegające się na ostrzu szlify. W zależności od wysokości płaszczyzny klina utworzonego schodzące się płaszczyzny mówimy o szlifie wysokim (sięgającym ponad połowę szerokości głowni) lub niskim (na pół lub mniej szerokości głowni). Większa powierzchnia przekroju poprzecznego przy założonej grubości i szerokości klingi sprawia, że noże tego typu są bardzo mocne i odporne na obciążenia boczne. Właściwości tnące mają jednak gorsze: w stosunku do głowni tej samej grubości i wysokości o szlifie pełnym, kąt pomiędzy zbieżnymi powierzchniami szlifu częściowego jest większy, bo schodzą się one na krótszym odcinku, a to wpływa bezpośrednio na powiększenie oporów cięcia.

Pełna wersja artykułu w magazynie Strzał 7-8/2015