Angola 1975-2002 – cz. II
Teodor Szprot
W drugiej połowie 1981 r. południowoafrykańskie siły zbrojne zajęły część terytorium Angoli graniczącą z Afryką Południowo-Zachodnią. Jednocześnie RPA zacieśniła współpracę z organizacją UNITA, zajmowany przez którą teren południowo-wschodniej Angoli zabezpieczał wschodnią część granicy kontrolowanej przez RPA Afryki Południowo-Zachodniej.
Działania UNITA w Angoli
Na początku lat osiemdziesiątych organizacja UNITA odzyskała siły i mogła przejść do działań ofensywnych. Stało się to dzięki otrzymanemu ze strony RPA wsparciu materiałowemu (pochodzącemu ze zdobyczy na SWAPO) i szkoleniowemu. Jednym z pierwszych sukcesów organizacji w walce z nieprzyjacielskim lotnictwem było zestrzelenie 17 maja 1978 r. ogniem broni strzeleckiej śmigłowca Mi-8T o numerze bocznym H06, w wyniku którego zginął zasiadający za sterami Kubańczyk por. Emilio Gonzalez Rivas oraz 10 przewożonych żołnierzy. 15 marca 1981 r. ogniem z ziemi oddział UNITA uszkodził samolot MiG-21MF, z którego katapultował się mjr Leonel Ponce Torriente. Kolejne dwa obsadzone kubańskimi załogami śmigłowce Mi-8 zestrzelono w 1982 r. – 11 czerwca w rejonie Cuango zginął kpt. Raul Vigo i 10 przewożonych żołnierzy, a 29 grudnia w rejonie La Cuca por. Raul Vega i pięciu pasażerów.
Angolskie siły rządowe Forças Armadas Populares de Libertação de Angola (FAPLA) okazały się słabo przygotowane na ofensywę zbrojnej opozycji i po przegrupowaniu i wzmocnieniu UNITA odniosła szereg lokalnych sukcesów. Już w styczniu 1982 r. siły FAPLA zostały wyparte z obszaru Lumbala-N'Guimbo przy granicy z Zambią, tj. na północ od obszaru dotychczas zajmowanego przez UNITA, końcem roku podjęto zaś próbę zajęcia Lueny. W tym czasie znaczna część oddziałów dozbrojonej UNITA przybrała formę zbliżoną do wojsk regularnych.
1 sierpnia 1983 r. oddziały UNITA zaatakowały miasto Cangamba, które zostało okrążone. Garnizon składający się z 32. brygady FAPLA pod dowództwem kilkudziesięciu kubańskich instruktorów bronił się zaciekle wspomagany realizowanymi przez kubańskie lotnictwo atakami na cele naziemne oraz zrzutami zaopatrzenia z powietrza. Ponosząca ciężkie straty UNITA nie była w stanie złamać oporu stawianego w rejonie kompleksu umocnień. Rozstrzygnięcie przyniósł dopiero nalot w wykonaniu SAAF, który wykonano 14 sierpnia. W osłonie myśliwców F1CZ nad miasto wysłano wówczas cztery Canberry i cztery Buccaneery, które uzbrojono łącznie w 24 bomby o masie 454 kg, 36 bomb o masie 227 kg oraz osiem pocisków kierowanych AS-30. Wykorzystując braki obrony przeciwlotniczej bombowce zrujnowały kompleks umocnień. Po nalocie garnizon Cangamba wycofał się przy stracie 829 poległych i około 300 wziętych do niewoli, jednak skrwawione siły UNITA nie były w stanie podjąć pościgu.
W czasie tych walk oddziały UNITA strąciły trzy statki powietrzne: 8 sierpnia obsadzony załogą kubańską Mi-8, 27 września samolot transportowy Antonow An 26 o numerze bocznym T202 i 29 grudnia Mi-8, w którym zginęła trzyosobowa kubańska załoga por. Jesusa Galingo. Ponadto 21 września ogniem z ręcznego rakietowego zestawu przeciwlotniczego uszkodzony został rozpoznawczy MiG-21R pilotowany przez kpt. Chacona, który lądował przymusowo w Luena. W tym samym roku podobny los spotkał samolot MiG-21PFM.
W sierpniu 1984 r. to oddziały FAPLA przeszły do kontrofensywy w rejonie Cazombo. Walki na ziemi wspierane były przez pilotowane przez Kubańczyków myśliwce MiG-21, które w ciągu ośmiu dni wykonały aż ponad 400 lotów wystrzeliwując 2700 pocisków rakietowych S-5 i S-24 oraz zrzucając ponad 100 ton bomb. Na niewiele się to jednak zdało i oddziały rządowe musiały wrócić na pozycje wyjściowe.
Ciekawy lotniczy incydent miał miejsce 9 sierpnia, kiedy to na lądowisku znajdującym się na terenie kontrolowanym przez odziały rządowe z powodu burzy wylądowały dwa samoloty MiG-23ML pilotowane przez kpt. Zequeira i por. Horta. W wyniku odniesionych przy przyziemieniu uszkodzeń musiały one zostać zniszczone na ziemi, aby zapobiec ich przejęciu przez przeciwnika. Z tej samej formacji utracono w wypadku czasie lądowania także dwumiejscowy MiG-23UB, którego załoga w składzie płk Vilardel i mjr Marrero katapultowała się. 13 września 1984 r. UNITA zestrzeliła MiG-21PFM o numerze bocznym C64, 21 lub 23 września MiG-21bis „C326 w którym zginął kpt. Guillermo Merino, a 1 grudnia Mi-8T, podczas którego zginęła czteroosobowa załoga kubańska.
12 marca 1985 r. UNITA zestrzeliła MiG-23ML pilotowany przez kpt. Lina Cabrerę Vierę Aloonso, a 17 kwietnia MiG-21PFM, za sterami którego zasiadał por. Taurino Toledo Vila.
Z kolei SAAF 12 lutego stracił w katastrofie podczas startu z bazy Ondangwa na bombardowanie celu w południowej Angoli samolot Impala Mk II nr ser. 1096, w którym zginął kpt. Robert Raymond.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 10/2015