APK-1
Bogusław Perzyk
APK-1
Słoń Muzeum Karelskiego
Rejonu Umocnionego
Karelski Rejon Umocniony (KRU) to jeden z wielu odcinków fortyfikacji przy zachodniej granicy ZSRR, których budowę rozpoczęto w 1928 roku, a dalszą ich rozbudowę wstrzymano w roku 1939, po zawładnięciu przez Związek Sowiecki terytoriami przyległych państw. Tym, co wyróżnia KRU spośród wspomnianej grupy rejonów umocnionych, jest dalsza jego służba począwszy od 1940 roku, z uwagi na najwyższą rangę operacyjną – osłonę Leningradu, drugiego po Moskwie centralnego ośrodka społeczno-gospodarczego państwa. Rola operacyjna KRU nie uległa zmianie po II wojnie światowej. W czasie zimnej wojny modernizacji poddano jego umocnienia i utrzymywano go w służbie aż do lat 90. XX wieku.
W dniu 27 kwietnia 1926 roku Rada Rewolucyjno-Wojskowa Robotniczo- Chłopskiej Armii Czerwonej (RKKA) wydała postanowienie o rozpoczęciu realizacji 5-letniego planu rozwoju sił zbrojnych. Obejmował on m.in. budowę fortyfikacji. Była to kwestia istotna, bowiem skutkiem przemian geopolitycznych, wywołanych upadkiem Imperium Romanowów pod koniec I wojny światowej, Rosja Rad utraciła większość fortyfikacji przygranicznych. Odtworzenie tego systemu było poważnym wyzwaniem ekonomicznym i technicznym. Zwieńczeniem kilkuletnich studiów operacyjnych, rozpoznania terenu oraz doświadczeń inżynieryjno-budowlanych, było bezpośrednie wszczęcie budowy zaplanowanych fortyfikacji w ramach zmodyfikowanego w 1928 roku planu, który otrzymał miano 5-letniego planu rozbudowy sił zbrojnych. Wobec ograniczeń finansowych, wynikających z równolegle czynionej wymiany uzbrojenia wojsk lądowych i marynarki, fortyfikacje graniczne nie mogły mieć postaci szczelnego, linearnego kordonu. Zdecydowano się więc na budowę odcinków, zwanych rejonami umocnionymi (RU), które miały zamykać najdogodniejsze dla przeciwnika trasy natarcia. Kolejność budowy RU i ich siła zależały od rangi polityczno-gospodarczej miejsc, do których wiodły blokowane trasy natarcia i ich odległości od granicy – im miejsca te były ważniejsze i im bliżej leżały granicy, tym szybciej należało wykonać osłaniające je fortyfikacje.
Osłonić Leningrad
Newralgicznym z punktu widzenia potrzeb obronnych państwa odcinkiem granicy ZSRR był fragment północny, gdyż tuż przy niej znajdowała się dawna stolica, a wówczas drugi po Moskwie ośrodek życia gospodarczego i społecznego kraju. Ówczesny Leningrad miały osłonić trzy RU. Drogi z Estonii do miasta zamknął Kingiseppski RU, rozwinięty pomiędzy jeziorem Czudzkim (Pejpus) z Zatoką Fińską, natomiast drogi z Finlandii zablokował Karelski RU (KRU), zlokalizowany pomiędzy Zatoką Fińską a jeziorem Ładoga. Od strony zalewu miasto osłaniała stara morska twierdza Kronsztadt, która podlegała modernizacji i – po wzmocnieniu obiektami obrony przeciwdesantowej – stanowiła Kronsztadski RU. Kluczem do bram Leningradu był KRU, albowiem granica z Republiką Finlandii znajdowała się zaledwie 34 km od miasta i oddalała się od niego na nie dalej niż 70 km w miejscu, gdzie dochodziła do jeziora Ładoga. Z tego powodu fortyfikacje do zamknięcia przesmyku znalazły się wśród RU podlegających budowie w pierwszej kolejności. Rozkazem Ludowego Komisarza Obrony ZSRR nr 90/17 z 19 marca 1928 roku utworzono zarząd budowy KRU, zaś 12 października tego roku powołano sztab załogi fortecznej. Dzień ten uznawany jest za datę narodzin omawianej fortyfikacji.
Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 4/2010