Australijskie okręty podwodne typu Collins

Sławomir J. Lipiecki

Sześć okrętów podwodnych typu Collins stanowi obecnie podstawę sił podwodnych Royal Australian Navy (RAN). Jednostki te w dużej mierze bazują swoją konstrukcją na szwedzkim typie Västergötland (A17), a obecnie, po modernizacjach, potencjałem zbliżyły się do jeszcze nowszego typu Gotland (A19). Są to więc, bardzo nowoczesne, wielozadaniowe okręty, które jednak nie miały szczęścia w początkowym okresie służby. Australijskie „Collinsy” targane były bezustannymi awariami napędu i/lub problemami technicznymi związanymi z integracją systemów bojowych. W rezultacie gotowość bojową osiągnęły dopiero wiele lat po oficjalnym podniesieniu bandery (sic!).

Początkowa awaryjność australijskich okrętów podwodnych w niewielkim stopniu, wynikała z przyjętych rozwiązań w szwedzkich zakładach Kockums (obecnie Saab Kockums). Była efektem sprzecznych wymagań postawionych przez stronę zamawiającego (RAN). Nie cieszące się dobrą sławą silniki wysokoprężne Hedemora V18 czy też zintegrowany system AN/BSY-1, w połączeniu z francuskim silnikiem elektrycznym Jeumont-Schneider, nie były, delikatnie mówiąc, najrozsądniejszym wyborem. Oliwy do ognia dolewał brak porozumienia między dostawcą i producentami poszczególnych podzespołów, a odbiorcą (RAN) i wykonawcą – australijską firmą Australian Submarine Consortium (ASC). W rezultacie wiele oryginalnych (szwedzkich) komponentów zastąpiono fatalnie wyprodukowanymi zamiennikami. Zamawiano też nowe wyposażenie i systemy, które nigdy wcześniej nie były sprawdzone w praktyce.

Dopiero w połowie 2013 roku przedstawiciele ASC ogłosili, że podczas gruntownej modernizacji (Through Life Support) wyeliminowano wszystkie problemy, z jakimi borykały się załogi okrętów podwodnych typu Collins.

Geneza

Australia zbroi się na potęgę. W ostatnich latach gruntownie zmodernizowała swoje fregaty rakietowe typu Adelaide, wprowadza do linii niszczyciele AWD typu Hobart oraz podpisała warty 39 mld USD kontrakt z francuskim DCNS na dostawę 12 konwencjonalnych okrętów podwodnych nowej generacji (opartych na typie Barracuda). Co istotne, nie zaniedbano przy tym, znajdujących się obecnie w służbie „Collinsów”, które z uwagi na to, że dopiero niedawno osiągnęły gotowość bojową, są jednostkami stosunkowo nowymi. Mimo to już poddano je kilku modernizacjom, w tym jednej gruntownej, w ramach Through Life Support. Zamówiono też nowe torpedy i rakiety. To, że RAN rozwija się dynamicznie, nie powinno dziwić. Australia zajmuje obecnie arcyważną strategicznie pozycję w jednym z najważniejszych, pod względem gospodarczym, regionów naszego globu. Jej siły morskie zmuszone są więc do nieustannego patrolowania i osłony długiej linii brzegowej całego kontynentu. Ponadto RAN chętnie angażuje się w misje międzynarodowe i aktywnie współdziała z amerykańską Flotą Pacyfiku oraz Japońskimi Morskimi Siłami Samoobrony.

Przez wiele lat siły podwodne Królewskiej Australijskiej Marynarki Wojennej składały się z 6 okrętów podwodnych z napędem konwencjonalnym typu Oxley II, należących w istocie do brytyjskiego typu Oberon. Wybudowano je w Szkocji w latach 1960-1970. Choć były to konstrukcje uznawane powszechnie za bardzo udane (wybudowano łącznie aż 27 okrętów dla 5 różnych krajów), to bardzo szybko zaczęły być przestarzałe. Swoimi rozwiązaniami technologicznymi, w dużej mierze, bazowały bowiem jeszcze na niemieckim typie XXI z końca II wojny światowej. Co ciekawe, podobne okręty wybudowali również Rosjanie – typu 641, znanego w NATO jako Foxtrot. Brytyjski Oberon bił jednak tę konstrukcję pod względem ogólnej nowoczesności oraz jakości systemów obserwacji technicznej. Okręty podwodne tego typu były pierwszymi, w których na szeroką skalę zastosowano tworzywa sztuczne oraz lekkie stopy aluminium. Uzbrojone były w torpedy typu Tigerfish, których zapas wynosił 20 sztuk. Charakteryzowały się przy tym bardzo małą emisją szumów, dzięki czemu, jeszcze w latach 80. XX wieku uznawano je za reprezentantów grupy najcichszych okrętów podwodnych o napędzie klasycznym.

Jednostki te z powodzeniem służyły w RAN, aż do lat 90. XX wieku. Przeszły w międzyczasie szereg modernizacji, w tym jedną kompleksową. Tym niemniej, dalsze inwestowanie w te okręty, stało się już po prostu nieopłacalne (wiek również dawał o sobie znać). W związku z tym podjęto decyzję o zamówieniu nowych okrętów, które do końca XX wieku miały zastąpić wszystkie jednostki wyeksploatowanego już typu Oxley II (Oberon).

Budowa

Program budowy nowych okrętów podwodnych dla RAN nazwał ktoś tragikomedią i było w tym sporo racji. Niemal od samego początku targały nim problemy, zarówno techniczne, jak i logistyczne. Dodatkowe kłopoty stwarzali sami zainteresowani, zarówno RAN, jak i Ministerstwo Obrony Australii, nie za bardzo do końca wiedzieli, czego oczekiwać od nowych jednostek. Za punkt wyjścia miały posłużyć parametry nieco ulepszonego typu Oxley II (Oberon), które nie były zbytnio „wyśrubowane”. W praktyce jednak zaczęła się walka o jak najnowocześniejsze i najbardziej przyszłościowe konstrukcje, a to oznaczało m.in. wymóg stałego operowania w położeniu podwodnym, potężnego uzbrojenia nowej generacji oraz zintegrowanego (skomputeryzowanego) systemu zarządzania i walki podwodnej, a wszystko to przy minimalnej załodze (do ok. 40 osób).

Zaczęło się zupełnie niewinnie. Po ustaleniu wstępnej charakterystyki nowych jednostek, w 1982 roku przeznaczono na ten cel pieniądze w budżecie obronnym Australii. Pierwotny kontrakt opiewał na łączną kwotę 1,5 miliarda USD i w jego myśl miano wybudować aż 10 nowych okrętów podwodnych. Tu zaczęły się pierwsze „schody”, gdyż po dogłębnym przeanalizowaniu kosztów projektu, stało się jasne, że w grę wchodzi zbudowanie maksymalnie 6 jednostek. Pierwsze z nich, miały pojawić się w latach 1991–1992. W maju 1983 roku Ministerstwo Obrony Australii wysłało zaproszenie do przetargu potencjalnym wykonawcom samych okrętów podwodnych, jak i zintegrowanego systemu zarządzania i kierowania walką, który miał być umieszczony na jednostkach.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 3/2018