Austriacy pod Bobrujskiem – zagłada 45. DP

Robert Wróblewski

Austriacy pod Bobrujskiem

– zagłada 45. DP

45. DP Wehrmachtu powstała 1 kwietnia 1938 roku w Linzu z austriackiej 4. DP. Przez cały okres wojny personel do dywizji dostarczał XVII Okręg Wojskowy (Wiedeń), stąd prawie cały skład osobowy stanowili Austriacy. Tylko część wyższej kadry dowódczej była narodowości niemieckiej. Dywizja została zmobilizowana w 1939 roku w tzw. 1 fali formowania. Od początku wojny z ZSRR znajdowała się na froncie wschodnim i była uważana za jedną z lepszych dywizji Wehrmachtu. Latem 1944 roku została poddana próbie, która doprowadziła do jej unicestwienia.

Od grudnia 1943 roku dywizją dowodził czterdziestosiedmioletni generał major Joachim Konrad Engel. Generał Engel podczas dotychczasowej kariery wojskowej niczym szczególnym się nie wyróżnił. Stopień oficerski uzyskał już w 1916 roku. W okresie międzywojennym był oficerem broni ciężkiej i moździerzy w formacjach piechoty Reichswehry. Odsierpnia 1939 roku dowodził Art.Rgt. 158 (58. DP). Na początku 1942 roku zakończył służbę frontową. Przez kolejne półtora roku sprawował różne funkcje sztabowe. Stopień generalski otrzymał 1 czerwca 1944 roku. Szefem sztabu dywizji (Ia) przez ostatnie osiem miesięcy był major Rudolf Grüner. W pierwszej dekadzie czerwca został on skierowany do 292. DP, gdzie zastąpił podpułkownika Erwina Fusseneggera. Obowiązki szefa sztabu 45. DP powierzono trzydziestotrzyletniemu podpułkownikowi Heinrichowi Stübigowi.

Wiosną 1944 roku piechota 45. DP nie była w najlepszej kondycji. Już latem 1943 roku w pułkach grenadierów rozwiązano po jednym batalionie. Dwubatalionowe pułki pod koniec 1943 roku poniosły kolejne, bardzo ciężkie straty. Jedynie Gren. Rgt. 133 zachował pełną wartość bojową. 14 grudnia został rozwiązany Gren.Rgt. 130, a jego resztki, zebrane jako I./Gren.Rgt. 130, podporządkowano Gren.Rgt. 135, który w tym czasie miał tylko jeden zbiorczy batalion – II./Gren.Rgt. 135 – złożony z resztek dwóch batalionów (kompanie grenadierów 5./, 7./, 9./Gren.Rgt. 135 i kompania wsparcia 8./Gren. Rgt. 135). 3 maja I./Gren.Rgt. 130 został oficjalnie przemianowany na I./Gren.Rgt. 135. W kwietniu 1944 roku sztab Grupy Armii „Środek” przeprowadził proces odtwarzania wielu pułków grenadierów zniszczonych we wcześniejszych walkach. Również 45. DP miała szczęście. Na odtworzenie brakującego Gren.Rgt. 130 pod koniec kwietnia skierowano do niej Gren.(Feld-Ausb.)Rgt. 637. W czerwcu pułk pod dowództwem podpułkownika Stoltza znajdował się w rezerwie 9. Armii i przechodził intensywne szkolenie. W czerwcu podpułkownik Stoltz wyjechał na urlop; tymczasowe dowództwo nad pułkiem przejął wtedy pułkownik Franz Kammerer, dowódca Gren.Rgt. 135.

Art.Rgt. 98 podpułkownika Alberta von Seewalda miał trzy dywizjony artylerii lekkiej i jeden dywizjon artylerii ciężkiej (I./Art.Rgt. 99). Na uzbrojeniu pułku były łącznie 32 lekkie haubice polowe 105 mm (17 – le.F.H.18/40, 3 – le.F.H.18(M), 12 – le.F.H.18) oraz 12 ciężkich haubic polowych 150 mm (s.F.H.18); z uzupełnienia już skierowano jedną lekką haubicę le.F.H.18/40. Wszystkie działa były holowane przez zaprzęgi konne.

Już 13 marca 1944 roku dowództwo GA „Środek” wydało dywizji rozkaz przezbrojenia jednej kompanii przeciwpancernej Pz.Jg.Abt. 45 w działa szturmowe i skierowania jej – jako Stu.Gesch.Abt. 1045 – do Tr.Ub.Pl. Mielau (ośrodek szkoleniowy w Mławie). Ponieważ Pz.Jg.Abt. 45 miał w tym czasie tylko jedną kompanię przeciwpancerną, niezbędny personel (3 oficerów i 98 żołnierzy) dostarczył dywizjon przeciwpancerny, kompanie przeciwpancerne pułków grenadierów i pułk artylerii. 22 czerwca 1944 roku Stu.Gesch.Abt. 1045 uzbrojony w 10 dział szturmowych StuG IV był w drodze na front – stacja docelowa Krasny Bereh. Na froncie z dywizją znajdował się Pz.Jg.Abt. 45, dowodzony przez kapitana Hermanna Endersa3). W jego strukturach znajdowała się 1./Pz.Jg.Abt. 45 kapitana Eugena Bestera (12 dział przeciwpancernych 75 mm Pak 40) i 2./Pz.Jg.Abt. 45 porucznika Janescha (11 dział przeciwlotniczych 20 mm). Na przełomie maja i czerwca kompania porucznika Janescha przeszła w Bobrujsku siedmiodniowe, intensywne szkolenie przeciwlotnicze, przeprowadzone przez sztab Flak.Rgt. 34. Kompanie przeciwpancerne pułków grenadierów miały: 14./Gren.Rgt. 130 – 1 średnie 3 ciężkie działa przeciwpancerne, 14./Gren.Rgt. 133 – 5 średnich i 3 ciężkie działa przeciwpancerne, 14./Gren.Rgt. 135 – 5 średnich i 3 ciężkie działa przeciwpancerne. Łącznie dywizja miała 11 średnich i 21 ciężkich dział przeciwpancernych.

W pierwszej połowie czerwca 1944 roku dowództwo 9. Armii rozpoznało radzieckie plany operacyjne. W związku z brakiem odwodów nastąpiła reorganizacja ugrupowania bojowego, polegająca na zagęszczeniu obrony na zagrożonych odcinkach i wycofywaniu do odwodu pododdziałów z mniej ważnych odcinków frontu. W tej sytuacji już 8 czerwca Gren.Rgt. 133, dowodzony przez pułkownika Hansa von Horna, został zluzowany przez Gren.Rgt. 531 z 383. DP i przeszedł do rezerwy XXXV KA. Sztab pułku rozlokował się w miejscowości Radusz, I./Gren.Rgt. 133 kapitana Koschorka we wsi Żmijewka (od 19 czerwca Ljady), a III./Gren.Rgt. 133 kapitana Helmutha Weihse we wsi Pribor. Grupa artylerii majora Grzegorka, która do tej pory wspierała Gren.Rgt. 133, pozostała na dotychczasowych stanowiskach i została taktycznie podporządkowana 383. DP. 23 czerwca skład grupy był następujący: I./Art.Rgt. 99 (1./ i 2./ – po cztery ciężkie haubice polowe 150 mm) i I./Art. Rgt. 98 (1./ i 3./ – po cztery lekkie haubice polowe 105 mm oraz 2./ – trzy lekkie haubice polowe 105 mm)4). Jednocześnie przeniesiono Gren. Rgt. 130 (nadal pozostający w dyspozycji sztabu 9. Armii) w pobliże linii frontu, na wewnętrzne skrzydła 134. i 296. DP, w rejon na zachód od Rohaczewa. W czerwcu dyslokacja pododdziałów pułku była następująca: sztab Gren.Rgt. 130 i jednostki pułkowe – las 3 kilometry na południowy zachód od Tichinicz, I./Gren.Rgt. 130 kapitana Pachernigga – Tichinicze, a od 21 czerwca na południowy zachód od wsi Ozierany, II./Gren.Rgt. 130 kapitana Freiberga – do 11 czerwca Kołotowka, potem na północ od wsi Koszarskije.

Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 2/2013