AW139W – nowy polski śmigłowiec wielozadaniowy?

Tomasz Kwasek

We wrześniu br. w Polsce miała miejsce prezentacja śmigłowca wielozadaniowego Leonardo AW139 (w wersji ratowniczej HH-139B użytkowanej przez włoskie siły powietrzne), który jest proponowany polskim siłom zbrojnym jako nowy wielozadaniowy wiropłat z różnorodnym wyposażeniem zadaniowym.

Wytwórnia

AW139 należy do klasy 7-tonowych wiropłatów i został w dużej mierze opracowany przez Wytwórnię Sprzętu Komunikacyjnego (WSK) PZL-Świdnik S.A. należącą do włoskiego koncernu Leonardo. Historia zakładu w Świdniku jest czytelnikom „Nowej Techniki Wojskowej” doskonale znany, nie wymaga szerszego opisu. Warto jednak przypomnieć, że założone w 1951 roku przedsiębiorstwo wyprodukowało w ciągu 70 lat swojej produkcji ponad 7400 śmigłowców dla odbiorców z ponad 40 krajów, a poziom produkcji sięgał 200 egzemplarzy rocznie. Obecnie, biorąc pod uwagę całą flotę śmigłowców w Siłach Zbrojnych RP, prawie 80% tego rodzaju statków powietrznych pochodzi ze Świdnika. Zakład ma wieloletnie doświadczenia w opracowywaniu, rozwijaniu, produkcji i modernizacji śmigłowców. W ostatnich dwóch dekadach dostarczył ponad 30 nowych maszyn W-3 Sokół i SW-4 Puszczyk dla polskiego resortu obrony, wyprodukował również elementy kadłubów i belek ogonowych do wielu setek maszyn spod znaku „AW” latających na całym świecie.

Świdnickie przedsiębiorstwo jest od 2010 roku częścią Leonardo Helicopters, , ale współpraca z włoskim podmiotem (a poprzednio z Agusta i AgustaWestland) zaczęła się wcześniej. W 1994 roku podpisano porozumienie o współpracy i dwa lata później dostarczono pierwszy kadłub lekkiego wielozadaniowego śmigłowca Agusta A109 (obecnie AW109). W Świdniku rozpoczęto produkcję kadłubów i belek ogonowych tej maszyny. W 2001 roku współpracę rozszerzono o produkcję kadłuba do modelu Agusta A119 (AW119). Obecnie zakład w ramach dywizji Leonardo Helicopters produkuje kadłuby i belki ogonowe śmigłowców AW109 i AW119 oraz stateczniki AW119 w różnych wersjach i konfiguracjach, kadłuby i belki ogonowe śmigłowców AW139 i AW189, kadłuby, belki ogonowe i komponenty śmigłowców AW169, części i podzespoły śmigłowców AW159 oraz elementy struktury śmigłowców AW101, m.in. płytę sufitową, panele podłogowe, drzwi i zespół noska kadłuba, a także największe komponenty jak tylna część kadłuba i tylna rampa. Przedsiębiorstwo uczestniczy również w produkcji części i podzespołów do prototypowych śmigłowców szturmowych AW249 i zmiennowirnikowców AW609. Nie należy także zapominać o tym, że PZL-Świdnik ma nadal w ofercie śmigłowce lekkie SW-4 Puszczyk oraz W-3 Sokół, jest również podmiotem obsługującym i modernizującym te maszyny. Dodatkowo, w ramach segmentu badań i rozwoju koncernu w Świdniku realizowany jest projekt bezzałogowego wiropłatu SW-4 Solo Unmanned Air System/Optionally Piloted Helicopter (UAS/OPH), bazującego na polskim śmigłowcu SW-4. W ramach Leonardo, zakład realizuje również produkcję części i podzespołów dla różnych programów i produktów koncernu, w tym elementów samolotów pasażerskich.

PZL-Świdnik jest producentem oryginalnego sprzętu, tzw. Original Equipment Manufacturer (OEM) w segmencie śmigłowców, jest również jedną z nielicznych firm śmigłowcowych na świecie zdolną do projektowania, rozwoju, produkcji i serwisowania śmigłowców w całym ich cyklu życia. Zdobyte doświadczenia, ustalona współpraca zagraniczna, a także inwestycje bezpośrednie Leonardo w Polsce pozwalają świdnickiemu zakładowi pozostawać w grupie kilkunastu producentów śmigłowców (dokładniej: płatowców śmigłowców) na świecie. Włoski koncern zainwestował w przedsiębiorstwo spore środki finansowe, co umożliwiło budowę i remont budynków oraz wprowadzenie nowoczesnego wyposażenia produkcyjnego. Dzięki temu proces wytwarzania oparty jest na nowoczesnych technologiach i maszynach – pozwala to na zachowanie odpowiednich wysokich standardów jakości. PZL-Świdnik jest obecnie liczącym się w ramach koncernu Leonardo zakładem produkcyjnym, a przy tym jednym z największych zakładów w regionie, dając pracę ponad 2600 pracownikom, w tym dla około 650 inżynierów, a na łańcuch dostaw składa się również ponad 800 polskich poddostawców. Większość śmigłowców na stanie wojska to maszyny z PZL-Świdnik, ale przedsiębiorstwo nie produkuje jedynie dla polskiego Ministerstwa Obrony Narodowej. Jak wskazano wyżej, zakład wytwarza zasadnicze elementy śmigłowców spod znaku AW, których gros trafia do zagranicznych odbiorców – cywilnych i wojskowych.

Wrześniowa prezentacja nowego średniego śmigłowca wielozadaniowego była związana z wyrażanym od kilku lat zapotrzebowaniem Sił Zbrojnych RP na nowy średni wiropłat przeznaczony do realizacji różnych zadań. Wprawdzie rozpoczęty w maju 2020 roku program pozyskania wielozadaniowych śmigłowców wsparcia kryptonim Perkoz w trzech wersjach: wsparcia bojowego z możliwością prowadzenia zaawansowanego szkolenia lotniczego, dowodzenia oraz rozpoznania i walki elektronicznej, został niedawno bezterminowo zawieszony, ale nie ma wątpliwości, że – niezależnie od dalszych losów tego projektu – wszystkie starzejące się śmigłowce Mi-2 oraz część maszyn W-3 Sokół wymagają wymiany w ciągu następnych 10-15 lat.

Śmigłowiec

Proponowany polskiemu wojsku śmigłowiec AW139W („W” od „wojskowy”), w ramach programu Nowego Polskiego Śmigłowca Wielozadaniowego, bazuje na podstawowej odmianie produkcyjnej AW139 i jest kolejnym wariantem rozwojowym tego wiropłata. Warto przypomnieć, że historia AW139 od początku jest związana z przedsiębiorstwem w Świdniku. W maju 1998 roku PZL-Świdnik i Leonardo (dawniej Agusta) podpisały umowę na realizację programu opracowania i produkcji struktur średniego wielozadaniowego śmigłowca AW139. W fazie projektowania działania świdnickich zakładów były realizowane przez Biuro Projektu Śmigłowca AW139, które utworzono w ramach Zakładu Rozwoju i Wdrożeń PZL-Świdnik. Prace objęły zaprojektowanie i udział w certyfikacji głównej struktury kabiny, osłon silników, ścianek ogniowych i kanałów wylotowych, drzwi kabiny pilotów, przedziału pasażerskiego i bagażowego. Oblot prototypu maszyny nastąpił w lutym 2001 roku, śmigłowiec uzyskał europejski certyfikat Joint Aviation Authority (JAA) w czerwcu 2003 roku, a amerykański certyfikat typu Federal Aviation Administration (FAA) został wydany w grudniu następnego roku. Pierwszy seryjny AW139 dostarczono odbiorcy w 2003 roku. Konstrukcja okazała się sporym sukcesem i na przestrzeni lat stała się symbolem europejskiego producenta – dotychczas dostarczono ponad 1100 egzemplarzy dla blisko 280 klientów z ponad 80 państw świata, które wylatały już ponad 3,1 mln godzin. W Świdniku rozpoczęto produkcję kompletnych kadłubów AW139 i do dziś dostarczono ponad 800 tych elementów (druga linia produkcyjna AW139 znajduje się w zakładzie Leonardo Helicopters w Filadelfii w Stanach Zjednoczonych). Maszyny tego typu służą w przedsiębiorstwach lotniczych zajmujących się m.in. obsługą platform wiertniczych i przewozem towarowym, w służbach państwowych oraz w instytucjach wojskowych (we własnych siłach zbrojnych AW139 użytkują 24 państwa, w tym włoskie siły powietrzne oraz USAF).

Program Nowy Polski Śmigłowiec Wielozadaniowy został zainicjowany w PZL-Świdnik po analizie krajowych i zagranicznych potrzeb na maszynę tej klasy co AW139. W pierwszej kolejności, biorąc pod uwagę proces rozwoju i modernizacji rodzimych sił zbrojnych, w ciągu następnych dwóch dekad luka w zdolnościach śmigłowcowych w klasie pośredniej wyniesie około 200 maszyn. Kolejne kilka-kilkanaście maszyn nowej generacji może być zamówionych przez organy państwowe, które obecnie użytkują śmigłowce z PZL-Świdnik, w tym Straż Graniczą, czy Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Jeśli chodzi o rynek zagraniczny, w tym transakcje międzypaństwowe G2G oraz podmioty cywilne, ten segment jest szacowany na kilkaset maszyn, w tym kilkadziesiąt w siłach zbrojnych państw Europy Środkowo-Wschodniej, w armiach państw azjatyckich i Ameryki Południowej, a także u odbiorców cywilnych na całym świecie.

W ramach programu Nowy Polski Śmigłowiec Wielozadaniowy Leonardo i PZL-Świdnik oferują AW139W, czyli nową wersję dostosowaną do potrzeb polskiego Ministerstwa Obrony Narodowej. W naszych siłach zbrojnych maszyna tego typu może być przeznaczona do realizacji szerokiego spektrum zadań. W szczególności mogą to być misje:

• transportu ludzi (10-15 osób) i ładunków wewnątrz kabiny;
• transportu towarów na podwieszeniu zewnętrznym;
• ewakuacji medycznej/rannych (MEDEVAC/CASEVAC);
• poszukiwawczo-ratownicze/ratownictwa bojowego (SAR/CSAR/CR/NAR);
• operacji grup szturmowe/sił specjalnych;
• bliskiego wsparcie z powietrza/misje eskortowe;
• dowodzenia i kierowania/łączności i wspomagania informacyjnego (C2/C4);
• wywiadu/obserwacji/rozpoznania ISR.

AW139 to dwusilnikowy śmigłowiec wielozadaniowy w układzie klasycznym z pięciołopatowym wirnikiem nośnym i czterołopatowym wirnikiem ogonowym. Kadłub zbudowany jest ze stopów lekkich i materiałów kompozytowych, z kompozytów wykonano również dużą część paneli pokrycia płatowca. Podwozie trójpodporowe chowane jest w locie – golenie podwozia głównego z pojedynczymi kołami, goleń podwozia przedniego z kolei z kołami zdwojonymi. Konstrukcja kadłuba, podwozia i rozmieszczenie elementów układu napędowego i przeniesienia mocy zapewnia odpowiednią odporność i ochronę ludzi znajdujących się na pokładzie podczas „twardego” lądowania. Śmigłowiec może operować w temperaturach od -40^o C do +50^o C.

Napęd AW139 stanowią dwa silniki turbowałowe Pratt & Whitney Canada PT6-67C o mocy startowej po 1252 kW/1679 KM (przez 5 minut) i maksymalnej mocy ciągłej po 1142 kW/1531 KM. Silniki wyposażone są w elektroniczny system sterowania Full Authority Digital Engine Control (FADEC). Przekładnia główna przenosząca moc z silników na wirnik główny może pracować bez smarowania przez 60 minut. Śmigłowiec ma zdublowane instalacje hydrauliczne i elektryczne, a konstrukcja kadłuba, szyb, kabiny, paneli pokrycia oraz wirników jest odporna na zderzenia z ptactwem.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 10/2021