Béarn

 


Krzysztof Zalewski


 

 

 

Béarn – samotny lotniskowiec

 

 

Przez niemal całą pierwszą połowę XX w. francuska Marine Nationale słabo interesowała się lotniskowcami. Mimo pewnych sukcesów, szczególnie w okresie pionierskim, chociażby z klasyfikowanym w 1913 r. jako okręt-baza hydroplanów dawniejszym croiseur porte-torpilleurs Foudre z 1897, doświadczenia z lotnictwem zaokrętowanym nie były zbyt intensywnie kontynuowane. W czasie I wojny światowej flotę francuską zasiliło kilka transportowców wodnosamolotów. W okresie międzywojennym marynarka francuska nadal nie przywiązywała zbyt dużej wagi do okrętów lotniczych. Aż do połowy lat 30. nie prowadzono badań nad nową klasą jednostek bojowych – lotniskowcami, zadowalając się śledzeniem poczynań Brytyjczyków. Opisywany tu Béarn był więc przez lata rodzynkiem.

 



Przyczyną tego stanu rzeczy było położenie geograficzne kraju oraz jego stref wpływów. Odmiennie niż Brytyjczycy, Francuzi większość swych istotnych posiadłości zamorskich (Afryka Północna) mieli ulokowanych w niewielkiej odległości od macierzystego terytorium. W związku z tym przerzut samolotów drogą powietrzną był możliwy, a ochrona linii komunikacyjnych w basenie Morza Śródziemnego również nie nastręczała większych trudności. Tym bardziej, że lotnictwo francuskiej marynarki dysponowało dużymi łodziami latającymi dalekiego zasięgu, obejmującymi ze swych baz lądowych kontrolowany obszar. Funkcje uderzeniowe lotnictwa pokładowego nie były istotne, jako że terytorium potencjalnego przeciwnika – Włoch, bądź Niemiec – i tak było w sąsiedztwie granic kraju. W ocenie ekspertów i decydentów Marine Nationale lotniskowce nie były więc tak bardzo potrzebne. Z tego też powodu w okresie międzywojennym marynarka Francji doczekała się tylko jednego okrętu tej klasy, którego głównym zadaniem miała być współpraca z eskadrami ciężkich jednostek. Powstanie Béarna – bo o nim tu mowa – w dużej mierze nie było tylko wywołane koniecznością posiadania lotniskowca, lecz efektem podpisanego przez Francję morskiego układu rozbrojeniowego w Waszyngtonie, na mocy którego do stoczni złomowych trafiło wiele nieukończonych pancerników i krążowników liniowych. Jedyną możliwością uratowania przed pocięciem „na żyletki” gotowego kadłuba była jego przebudowa na lotniskowiec. I tak też, obok Amerykanów (Lexington i Saratoga) oraz Japończyków (Kaga i Akagi), uczynili Francuzi. Nim zapadła decyzja o konwersji, rozważali oni możliwość przebudowy starego krążownika pancernego Amiral Aube (9534 t, 1904 r.) na transportowiec lotniczy.

Narodziny Béarna
Przyszły lotniskowiec Béarn zamówiony został w listopadzie 1913 r. jako pancernik, piąta jednostka typu Normandie dla której przewidziano nazwę Vendée. Francuzi wobec zaostrzającej się sytuacji międzynarodowej rozpoczęli budowę serii czterech takich pancerników w ramach programu rozwoju floty na 1913. Rok później program budowy okrętów liniowych rozszerzono do pięciu jednostek – o wspomnianego Vendée (jeszcze w 1914 zmieniono nazwę na Béarn, jako że planowano stworzyć dwie eskadry liniowe po cztery jednostki. Pozostałymi trzema pancernikami mającymi wchodzić w skład owych eskadr miały być okręty typu Bretagne. Pancerniki typu Normandie miały mieć wyporność normalną (konstrukcyjną) po 25 230 t, artylerię główną złożoną z 12 armat kal. 340 mm i osiągać prędkość 21,5 w. Na drodze do realizacji powyższych planów stanął wybuch I wojny światowej. Wobec zaangażowania sił i środków w konflikt globalny prace nad okrętami liniowymi wstrzymano, tym bardziej, że połączone siły flot francuskiej i brytyjskiej i tak zapewniały panowanie na morzu. Po zakończeniu wojny powrócił problem nieukończonego piątego z serii pancerników typu Normandie, stojącego na pochylni w stoczni Forges et Chantiers de la Méditerranée w La Seyne koło Tulonu. W tym czasie Francuzi jako sojusznicy Wielkiej Brytanii mieli możliwość zapoznania się z nową klasą okrętów – lotniskowcami. Francuska misja wojskowa doglądała m.in. przebudowywanego ze statku pasażerskiego Argusa. Prawdopodobnie wówczas narodził się pierwszy pomysł konwersji Béarna na lotniskowiec. 15 kwietnia 1920 r., zmontowany tylko do mającego skosy pokładu pancernego, kadłub pancernika został zwodowany. Nim jednak przystąpiono do prac wykończeniowych, w październiku tr. na niekompletnym, niskim kadłubie, nie mającym jeszcze napędu, zabudowano drewnianą platformę startową o wymiarach 43,0×9,0 m (potem ją przedłużono). Z niej to francuski pionier lotnictwa morskiego, por. Paul Marcel Teste, wykonał kilka startów wykorzystując do tego celu najpierw brytyjski samolot Sopwith Pup, a później maszynę rodzimej konstrukcji – Hanriot HD.2. Eksperymenty te nie przekonały jednak decydentów co do celowości budowy lotniskowca. Rozważano wiele pomysłów na wykorzystanie zwodowanego kadłuba. Podobno nawet planowano przekształcić go w krążownik lub duży zbiornikowiec floty. Jednak o dalszych jego losach zadecydowała, jak wspomniano wyżej, konferencja waszyngtońska. Ograniczenia w zbrojeniach morskich uniemożliwiały budowę pancerników i krążowników liniowych (‘capital ships’), lecz wręcz zachęcały do tworzenia floty lotniskowców. Francja otrzymała limit 54 000 ts, który umożliwiał budowę dwóch-trzech jednostek tej klasy (maksymalna dopuszczalna wyporność standardowa pojedynczej to 27 000 ts). Dodatkowo istniała możliwość konwersji na lotniskowiec, w przypadku Francji jednego nieukończonego okrętu liniowego. Wybór padł na jednostkę, której zaawansowanie budowy było najmniejsze i gwarantowało najłatwiejszą oraz najmniej kosztowną transformację. Przy pracach projektowych dużą pomoc Francuzi uzyskali ze strony brytyjskiej. Royal Navy nie tylko umożliwiła zapoznanie się z lotniskowcami Hermes i Eagle, ale również udostępniła plany tego ostatniego. Była to niezwykle cenna przysługa, jako że Eagle powstał w wyniku przebudowy z nieukończonego pancernika i wiele z rozwiązań można było przenieść wprost na Béarna. Decyzja o przebudowie zapadła 18 kwietnia 1922, natomiast prace stoczniowe w La Seyne ruszyły w sierpniu 1923 r. Małe zainteresowanie ze strony Marine Nationale oraz brak funduszy spowodował, że okręt został ukończony dopiero w maju 1927 r.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 1/2012

Wróć

Koszyk
Facebook
Tweety uytkownika @NTWojskowa Twitter