Bitwa o Krym 1941 roku. Część 1. Przygotowania do obrony
Krzysztof Cieślak
Półwysep Krymski z racji swego położenia geograficznego zapewnia kontrolę nad basenem Morza Czarnego. Rosja, która zdobyła półwysep w 1774 roku, ograniczyła jednak swoją obecność militarną do niewielu obiektów. Poważne znaczenie militarne miała w zasadzie tylko wielka baza floty w Sewastopolu. Sytuacja taka wynikała głównie z charakteru wybrzeża, na znacznych odcinkach utrudniającego możliwość wysadzenia desantu. Z kolei od strony północnej połączenie z lądem prowadziło przez teoretycznie łatwy do obrony wąski Przesmyk Perekopski. Dlatego w czasach Związku Sowieckiego do 1941 roku na półwyspie stacjonowały dość skromne siły wojsk lądowych. Licznie reprezentowana była jedynie marynarka wojenna.
Przed czerwcem 1941 roku lądowy garnizon Półwyspu Krymskiego o powierzchni 27 tys. km² tworzył 9. Samodzielny Korpus Strzelecki (SKS). Jego podstawowy skład stanowiła kadrowa 156. Dywizja Strzelecka (DS.), licząca 13 287 ludzi, co świadczy o stanie zbliżonym do etatowego. Dywizja utworzona w sierpniu 1939 roku na bazie 30. Dywizji Irkuckiej miała zapewniać obronę przeciwdesantową Krymu. Wiadomo, że pod tym kątem prowadzono wszystkie szkolenia. Siły korpusu uzupełniała 32. Dywizja Kawaleryjska (DK), która opuściła półwysep wkrótce po 22 czerwca. W sowieckich planach korpus był przygotowywany do wysadzenia desantu na wybrzeżu Rumunii.
Zarówno Dowództwo Floty Czarnomorskiej, jak i korpusu uważało, że baza w Sewastopolu może zostać zaatakowana przez desanty z morza i powietrza. W związku z takim przekonaniem, od lutego 1941 roku niemal wszystkie działania Rady Wojennej Floty Czarnomorskiej i Dowództwa Obrony Wybrzeża były związane z zapewnieniem obrony Sewastopola. Data podjęcia tych działań wskazuje na rozpoczęcie konkretnych przygotowań do wojny z Rzeszą Niemiecką i Rumunią. Już w marcu dowódca Floty Czarnomorskiej zorganizował wielkie ćwiczenia, podczas których wykorzystano w roli agresorów wojska powietrzno-desantowe i lotnicze Kijowskiego Specjalnego Okręgu Wojskowego. Rolę obrony odgrywały oddziały floty, wojsk lądowych i lotnictwa stacjonujące w rejonie atakowanego obiektu. Kulminacyjnym punktem ćwiczeń był wielki desant spadochroniarzy w pobliżu głównej bazy floty.
Propagandowy rozgłos nadawany sukcesom niemieckich spadochroniarzy wywierał poważny wpływ na posunięcia sowieckich wojskowych. Po wspomnianych ćwiczeniach skład 9. SKS został rozszerzony o 106. DS. Była to jednostka tzw. skadrowana, tj. o mocno ograniczonym stanie szeregowych żołnierzy (liczył 5387 ludzi). Oprócz tego do struktury obrony półwyspu włączono kursantów i kadrę trzech szkół lotniczych i dwóch morskich oraz oddziały tyłowe Odeskiego Okręgu Wojskowego, słuchaczy kursów doskonalenia kadry dowódczej, szkół i kursów młodszych dowódców i podobnych ośrodków szkoleniowych.
Wojska lotnicze, czyli WWS RKKA przeniosły na lotnisko Saki należący do 22. Dywizji Lotniczej 21. DBAP (dalnyj bombardirowcznyj awiacjonnyj połk; pol. pułk lotnictwa bombowego dalekiego zasięgu), wyposażony w 72 samoloty DB-3 i DB-3F. Znajdujące się na Krymie lotnictwo wojsk lądowych było w porównaniu z lotnictwem floty wręcz mizerne. Na początku działań wojennych było reprezentowane tylko przez 37. RAP (razwiedywatielnyj awiacjonnyj połk; pol. pułk lotnictwa rozpoznawczego) stacjonujący na lotnisku Dżankoj i wyposażony w 11 SB, 10 I-15bis oraz cztery I-153.
Z kolei siły lotnicze Floty Czarnomorskiej były wielokrotnie liczniejsze, co powodowało problemy z ustalaniem zasad obrony nieba nad Krymem. Na półwyspie i wybrzeżu Morza Czarnego 22 czerwca stacjonowały dwie brygady lotnicze. 62. IAB (istriebitielnaja awiacjonnaja brigada; pol. brygada lotnictwa myśliwskiego) miała na stanie 229 samolotów. Sztab brygady złożonej z czterech pułków znajdował się w Eupatorii. 8. IAP (istriebitielnyj awiacjonnyj połk; pol. pułk lotnictwa myśliwskiego), stacjonujący na lotniskach Kacza-3 i Symferopol, był wyposażony w trzy MiG-i-3, 41 I-16, 19 I-15bis oraz 22 I-153. 32. IAP rozlokowany na lotniskach Kacza-3 i Symferopol był wyposażony w 16 MiG-3, 25 I-16, 31 I-153 oraz trzy I-15bis. 9. IAP, stacjonujący na lotnisku Oczaków koło Mikołajewa, czyli poza Krymem, miał na stanie 41 MiG-3, I-15bis, I-153 i Jak-1. W składzie brygady znajdował się także 63. BAP stacjonujące na lotnisku Eupatoria, który był wyposażony w pięć ciężkich bombowców TB-3, cztery myśliwce I-16 i 21 I-16 stacjonujących na lotnisku Balbek. Obecność pułku o tak nietypowym składzie była związana z prowadzonymi wcześniej testami tzw. Zwien Wachmistrowa, czyli zespołów złożonych z bombowca i dwóch podwieszonych pod jego płatem myśliwców.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 4/2022