Bitwa o Narvik

Zbigniew Lalak

Bitwa o Narvik

Walki toczone w kwietniu i maju 1940 roku w rejonie Narviku stały się symbolem kampanii skandynawskiej. Warto jednak zadać pytanie czy zajęcie przez aliantów portu w Narviku rzeczywiście oznaczałoby odcięcie przemysłu zbrojeniowego III Rzeszy od dostaw szwedzkiej rudy żelaza, a w konsekwencji załamanie produkcji zbrojeniowej? Odpowiedź na tak postawione pytanie wydaje się być nie tak jednoznaczna jak przedstawiała to historiografia brytyjska i francuska. Narvik był ważnym portem przeładunkowym dla rudy wydobywanej w Kirunie, ale głównym portem, przez który odbywał się eksport była Lulea w zimie Oxelösund. Dlaczego zatem doszło do walk o Narvik?

 

W godzinach wczesno popołudniowych w dniu 1 września 1939 roku rząd norweski wystosował krótką notę do rządu III Rzeszy, w której jednoznacznie stwierdzano, że Norwegia pozostanie całkowicie neutralna wobec zaistniałego konfliktu. Niemcy odpowiedzieli już rano 2 września, iż będą szanować neutralność i nie podejmą żadnych działań, które naruszałyby ten stan. Jednocześnie stwierdzili, że taki stan trwać będzie do czasu gdy rządy Wielkiej Brytanii i Francji nie będą wykorzystywać neutralności do działań przeciwko państwu niemieckiemu. Norwegia postrzegana była jako państwo, w którym panują nastroje probrytyjskie, co było bliskie prawdy, choć należy jednocześnie stwierdzić, że zarówno w rządzie jak i społeczeństwie nie było wyraźnych nastrojów antyniemieckich. Król Hakon VII w 1896 roku poślubił księżniczkę Maud, która była córką brytyjskiego monarchy Edwarda VII i królowej Alexandry, był zatem wujem obecnego króla brytyjskiego Jerzego VI. Imperium brytyjskie importowało z Norwegii prawie 10 000 ton aluminium oraz 70 000 ton węgla, co było bardzo istotnym elementem norweskiego handlu. Norwegia dysponowała bardzo nowoczesną flotą handlową, z usług której korzystali Brytyjczycy. W latach 30. nastąpił wzrost nastrojów antyniemieckich. W 1935 roku norweski Komitet Pokojowej Nagrody Nobla przyznał nagrodę Carlowi von Ossietzkyemu dziennikarzowi, który od 1931 roku był więźniem politycznym. Skomplikowana sytuacja polityczna w Europie jaka miała miejsce w 1939 roku wymagała zatem od rządu norweskiego działania z dużą rozwagą. Premierem był Johan Nygaardsvold, syn działacza związkowego, który w wieku 12 lat rozpoczął pracę jako drwal. Podobnie jak ojciec rozpoczął działalność związkową. W 1934 roku został przewodniczącym parlamentu, a w rok później premierem. Był to działacz związkowy a nie polityk. Minister obrony Carl F. Monsen był radykalnym pacyfistą, który otrzymał nawet wyrok więzienia za agitację pacyfistyczną. Budżet na obronę w 1935 roku wynosił zaledwie 9 mln $, a w 1938 roku 12 mln (oficjalnie, bowiem faktycznie zgodnie z zaleceniem rządu wydatki na obronę nie mogły przekroczyć 10 mln). Służba wojskowa w norweskiej armii wynosiła 72 dni, pełna mobilizacja oznaczała wstawienie zaledwie armii liczącej 119 000 żołnierzy. Gdy w listopadzie 1939 roku rozpoczęła się wojna sowiecko-fińska do prowincji Finnmark skierowano wszystkie dostępne siły, które miały w razie konieczności przeciwstawić się armii sowieckiej było to 13 000 żołnierzy z 6. DP, która otrzymała praktycznie całe nowoczesne uzbrojenie, jakim dysponowano. Słabość armii sprawiała, że Norwegowie w razie niebezpieczeństwa skłonni byliby do przyłączenia się do aliantów. Polityka równowagi prowadzona przez ministra spraw zagranicznych prof. Kohta dała spodziewane rezultaty. 11 listopada 1939 roku Norweskie Towarzystwo Żeglugowe podpisało bardzo korzystną umowę na wydzierżawienie jednostek norweskich Brytyjczykom, a 23 lutego 1940 roku podpisano umowę handlową z rządem III Rzeszy, w której określono wysokość eksportu na poziomie z 1938 roku, co oznaczało, że przemysł niemiecki nie poniesie strat w związku z wojną.