Boeing CH-47 Chinook. Cz. III

Leszek A. Wieliczko

Chinook został skonstruowany w czasie, gdy największe potęgi militarne świata dopiero tworzyły swoje doktryny wykorzystania śmigłowców na polu walki. Wojna w Wietnamie pokazała w praktyce, do czego można wykorzystać Chinooki. W ślad za tym w latach 70. kilka państw kupiło śmigłowce CH-47C. Wraz z pojawieniem się wersji CH-47D i jej eksportowej odmiany International Chinook liczba nabywców zaczęła szybko rosnąć. Chinooki trafiły do wyposażenia sił zbrojnych 23 państw (wliczając Stany Zjednoczone), w 19 wciąż są eksploatowane, a wkrótce do grona użytkowników dołączy kolejne państwo. Kilka innych krajów było w różnych okresach zainteresowanych zakupem. Od pewnego czasu Chinooki są oferowane również Polsce.

Stany Zjednoczone

Największym użytkownikiem Chinooków są oczywiście Wojska Lądowe Stanów Zjednoczonych (United States Army) wraz z Gwardią Narodową (Army National Guard, ARNG) i Dowództwem Rezerwy Wojsk Lądowych (US Army Reserve Command, USARC). W minionych ponad 60 latach otrzymały pięć prototypów YCH-47A (YHC-1B), 349 egz. CH-47A, 108 egz. CH-47B, 288 egz. CH-47C (w tym 270 egz. wyprodukowanych przez Boeinga, 11 egz. wyprodukowanych we Włoszech i siedem eksaustralijskich), 440 egz. CH-47D, 12 egz. MH-47D, 26 egz. MH-47E, 473 egz. CH-47F i 73 egz. MH-47G. Spośród nich w aktywnej służbie pozostają obecnie już tylko CH-47F i MH-47G oraz nieliczne CH-47D wykorzystywane do różnych testów i szkolenia. Od kilku lat trwają dostawy śmigłowców CH-47F Block II (przebudowywanych z maszyn Block I) i MH-47G Block II (zarówno przebudowywanych z egzemplarzy Block I, jak i fabrycznie nowych). Według planów US Army chce pozyskać docelowo 465 egz. CH-47F Block II i 69 egz. MH-47G Block II, które pozostaną w służbie nawet do 2060 roku.

Śmigłowce CH-47F służą w kompaniach śmigłowców ciężkich (Heavy Helicopter Company, HHC) batalionów lotniczych wsparcia ogólnego (General Support Aviation Battalion, GSAB), które wchodzą w skład związków taktycznych (Combat Aviation Brigade, Expeditionary Combat Aviation Brigade, Aviation Brigade, Air Cavalry Brigade) i dowództw regionalnych US Army, ARNG i USARC. Każda kompania ma etatowo 12 śmigłowców. Ich podstawowym zadaniem jest transport żołnierzy, ładunków, sprzętu wojskowego i zaopatrzenia. Zadania dodatkowe to ewakuacja medyczna, ewakuacja samolotów, śmigłowców i pojazdów, które z różnych przyczyn wylądowały przymusowo lub utknęły w przygodnym terenie, desantowanie skoczków spadochronowych, poszukiwanie i ratownictwo oraz niesienie pomocy humanitarnej.

Śmigłowce MH-47G służą natomiast w sześciu kompaniach ciężkich śmigłowców wsparcia (Heavy Assault Helicopters Company, HAHC) trzech batalionów śmigłowców ze 160. Pułku Lotniczego (Powietrznych) Operacji Specjalnych (160. Special Operations Aviation Regiment [Airborne], SOAR[A]) „Nightstalkers” oraz w batalionie szkolnym (Special Operations Aviation Training Battalion, SOATB). Jednostki te podlegają Dowództwu Lotnictwa Operacji Specjalnych Wojsk Lądowych (US Army Special Operations Aviation Command, USASOAC) i stacjonują w Campbell AAF (Army Airfield) w Fort Campbell w Kentucky, Gray AAF w JB (Joint Base) Lewis-McChord koło Tacomy w stanie Waszyngton i Hunter AAF w Savannah w Georgii. Podstawowym zadaniem MH-47G jest wsparcie operacji sił specjalnych oraz poszukiwanie i ratownictwo w warunkach bojowych (Combat Search and Rescue, CSAR), czyli odnajdywanie i ewakuowanie załóg samolotów i śmigłowców zestrzelonych nad terenem kontrolowanym przez przeciwnika.

Arabia Saudyjska

Amerykańska Defense Security Cooperation Agency (DSCA) poinformowała Kongres Stanów Zjednoczonych 7 grudnia 2016 roku, że Departament Stanu wyraził zgodę na sprzedaż do Arabii Saudyjskiej w ramach procedury FMS (Foreign Military Sale) 48 egz. CH-47F wraz z pakietami części zamiennych, wyposażenia i uzbrojenia oraz usługami szkolenia personelu i wsparcia logistycznego, o łącznej maksymalnej wartości 3,51 mld USD. Ramowa umowa międzyrządowa o potencjalnej wartości 110 mld USD, obejmująca także inne rodzaje i typy sprzętu i uzbrojenia, została podpisana 20 maja 2017 roku podczas wizyty prezydenta Stanów Zjednoczonych Donalda Trumpa w Rijadzie. Boeing dostał w sierpniu tego samego roku kontrakt o wartości 222,5 mln USD na produkcję ośmiu CH-47F dla saudyjskich wojsk lądowych, z terminem dostawy do lipca 2021 roku. Z powodu pandemii dostawy rozpoczęły się dopiero 23 stycznia 2022 roku (znane numery ewidencyjne 17494, 27497).

Argentyna

Argentyna planowała w latach 70. zakup 35 egz. CH-47C, ale z powodu kryzysu gospodarczego kupiła w 1978 roku tylko pięć – trzy dla sił powietrznych (Model 308; BV-308; numery ewid. H-91–H-93) i dwa dla wojsk lądowych (Model 309; BV-309; numery ewid. AE-520 i AE-521). Wszystkie zostały dostarczone między styczniem a kwietniem 1980 roku. Maszyna nr H-92 została utracona w wypadku na Antarktydzie 28 stycznia 1982 roku. Pozostałe Chinooki zostały użyte podczas wojny o Falklandy (Malwiny) w 1982 roku. Śmigłowce sił powietrznych wróciły do kraju 9 czerwca. Armijny śmigłowiec nr AE-521 został 21 maja zniszczony na ziemi ogniem broni pokładowej i bombami brytyjskich Harrierów. Uziemiony z powodu awarii AE-520 został natomiast 14 czerwca zdobyty przez Brytyjczyków i przewieziony do Wielkiej Brytanii. Chinook nr H-91 został wycofany z eksploatacji na początku lat 90. i wykorzystany jako źródło części zamiennych dla egzemplarza nr H-93. Ten z kolei został uszkodzony w wypadku 18 września 1993 roku, gdy przewoził m.in. prezydenta Argentyny Carlosa Menema, ale po naprawie wrócił do służby. Został wycofany w 2000 roku, a w 2015 trafił do muzeum lotnictwa.

Szef sztabu argentyńskich sił zbrojnych ogłosił publicznie w czerwcu 2022 roku, że należy kupić w Stanach Zjednoczonych w ramach procedury FMS cztery śmigłowce CH-47F. Wprawdzie nie podał, czy ich użytkownikiem miałyby być siły powietrzne, czy też wojska lądowe, ale w przyjętym przez argentyński rząd w 2007 roku strategicznym planie rozwoju sił zbrojnych do 2037 roku zapisano zamiar zakupu ciężkich śmigłowców transportowych dla sił powietrznych. Jak dotąd nie podjęto jednak żadnych formalnych działań w tej sprawie.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 2/2025