Boeing F/A-18E/F Super Hornet
Tomasz Kwasek
Wielozadaniowy samolot bojowy F/A-18E/F Super Hornet jest obecnie podstawową maszyną bojową lotnictwa amerykańskiej marynarki wojennej. W czerwcu producent przekazał US Navy dwa pierwsze z zamówionych 78 egzemplarzy jego zmodernizowanego wariantu oznaczonego Block III, do standardu którego planowana jest modernizacja 346 wcześniej zbudowanych maszyn.
Historia rozwoju programu
Po wprowadzeniu w styczniu 1983 roku do eksploatacji w lotnictwie marynarki wojennej (US Navy) Stanów Zjednoczonych (a w następnym roku piechoty morskiej – USMC) pierwszych pokładowych wielozadaniowych samolotów bojowych F/A-18A/B Hornet, które zastąpiły maszyny myśliwskie i rozpoznawcze F-4/RF-4 Phantom II oraz myśliwsko-bombowe A-7E Corsair II, uznano, że rozwój techniki i technologii lotniczej umożliwia stworzenie również większej maszyny – następcy myśliwców F-14A/B Tomcat i uderzeniowych A-6E Intruder. W maju 1986 roku zainicjowano program cV Fighter Medium attack eXperimental (VFMX), ale po trzech latach – z uwagi na negatywną ocenę co do szans budowy takiego samolotu – projekt anulowano. Uznano, że następcami obu typów samolotów będą dwie różne maszyny o cechach utrudnionej wykrywalności, jednakże w celu zmniejszenia kosztów opracowania, wdrożenia i eksploatacji nowe samoloty będą przeznaczone zarówno dla floty, jak i sił powietrznych (USAF) Stanów Zjednoczonych. Pierwszą z nich miał być nowy zaawansowany myśliwiec taktyczny, którego projekt rozpoczęto w sierpniu 1981 roku, wersja dla US Navy otrzymała nazwę Naval Advanced Tactical Fighter (NATF), a który miał zastąpić myśliwce Tomcat. Drugi program, Advanced Tactical Attack (ATA), rozpoczęty w marcu 1983 roku, miał doprowadzić do zbudowania następcy bombowców A-6E Intruder w marynarce i piechocie morskiej oraz uderzeniowych F-111G Aardvark w USAF. W obu programach przewidywano, że samoloty pokładowe i bazowania lądowego będą w wysokim stopniu, sięgającym 75–80 procent, zgodne ze sobą pod względem konstrukcyjnym. Jeśli chodzi o NATF, będącym elementem programu ATF, w październiku 1986 roku zamówiono budowę dwóch demonstratorów technologii, YF-22 Lightning II konsorcjum Lockheed, Boeing i General Dynamics oraz YF-23 Black Widow II firm Northrop i McDonnell Douglas, w programie ATA w kwietniu 1986 roku wybrano natomiast projekt awangardowego samolotu w układzie latającego skrzydła, pochodzący z firm McDonnell Douglas i General Dynamics, który otrzymał nazwę A-12 Avenger II.
Projekty NATF i ATA były jednak na tyle ryzykowne pod względem technicznym i technologicznym oraz kosztowne, że dowództwo US Navy rozważało równolegle modernizację posiadanych ciężkich maszyn pokładowych – w 1985 roku rozpoczęto studia nad głęboko zmodernizowanymi samolotami F-14D Super Tomcat i A-6F Intruder II. Równocześnie producent Horneta, firma McDonnell Douglas, zaproponował zamiast tego ostatniego własny projekt samolotu A-18(AW) Advanced Hornet. Maszyna miała być większa i cięższa od „klasycznego” F/A-18, a także dysponować większym udźwigiem oraz zasięgiem. Podjęto jednak decyzję o zamówieniu samolotów Intruder II. Mimo zbudowania prototypów maszyny w lipcu 1988 roku i ten program anulowano. W 1989 roku zaniechano produkcji nowych egzemplarzy Super Tomcata, po zbudowaniu relatywnie niewielkiej liczby nowych samolotów, zadowalając się modernizacją używanych maszyn F-14A/B.
Oba zasadnicze projekty – NATF i ATA – były jednak dla amerykańskiej administracji zbyt kosztowne, a w obliczu procesów rozbrojeniowych rozpoczętych pod koniec lat 80. coraz bardziej problematyczna stawała się ich realizacja. Opracowanie projektu samolotu nowej generacji A-12 Avenger II nie udało się; w styczniu 1991 roku projekt ATA zamknięto. W przypadku NATF analizy wykazały, że oba prototypy myśliwców powstałe dla USAF nie będą mogły operować z lotniskowców i jego anulowanie nastąpiło dwa miesiące wcześniej – w listopadzie 1990 roku. W wyniku kolejnych studiów zaplanowano realizację zadania Advanced Attack-Experimental (A-X), tj. samolot uderzeniowy nowej generacji dla USAF, USMC i US Navy, a później Advanced Attack/Fighter-Experimental (A/F-X), z uwagi jednak na powszechne redukcje wydatków zbrojeniowych po zakończeniu zimnej wojny, we wrześniu 1993 roku i ten projekt zarzucono.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 8/2020