Bomby JDAM oraz LJDAM

Paweł Henski

Bomby JDAM oraz LJDAM

Doświadczenia operacji „Pustynna Burza” pokazały, że lotnictwu wojskowemu Stanów Zjednoczonych brakuje kierowanego uzbrojenia „powietrze-ziemia”, które trafiałoby w cel w każdych warunkach atmosferycznych. Odpowiedzią okazało się opracowanie rodziny bomb naprowadzanych na cel sygnałem GPS nazwanych JDAM. W 2008 r. do służby weszła ich wersja naprowadzana zarówno sygnałem GPS, jak i promieniem lasera, oznaczona jako LJDAM.

W 1992 r. w Stanach Zjednoczonych ruszyły prace nad lotniczą bombą kierowaną nowego typu. Najbardziej radykalna koncepcja zakładała kierowanie bomby za pomocą systemu GPS oraz nawigacji inercyjnej (INS). W tamtym czasie USA miały na orbicie okołoziemskiej zaledwie kilka satelitów GPS i idea precyzyjnego naprowadzania przez nie bomb w czasie rzeczywistym wydawała się dość kontrowersyjna. Pomimo tego Siły Powietrzne oraz Siły Morskie Stanów Zjednoczonych rozpoczęły wspólny program budowy bomby precyzyjnej naprowadzanej sygnałem GPS oznaczonej jako JDAM (Joint Direct Attack Munition). Wzięły w nim udział takie firmy jak: Honeywell, Interstate Electronic Corporation, Sverdrup Technology oraz McDonnell Douglas.

W modułowy zestaw naprowadzania GPS/INS wyposażono szybującą bombę kierowaną (telewizyjnie lub termowizyjnie) GBU-15. W lutym 1993 r. wykonano kilka próbnych zrzutów z wielozadaniowego myśliwca F-16. Wyniki okazały się zaskakująco dobre – odchylenie od punktu celowania (CEP – Circular Error Probable) nie przekraczało 13 m.

Celem programu było opracowanie relatywnie taniego zestawu modyfikacyjnego, który po zamontowaniu na bombach swobodnie spadających wagomiaru 2000 lb, 1000 lb oraz 500 lb (907, 453 i 227 kg) zmieniałby je w broń precyzyjną. W kwietniu 1994 r. kontrakty na opracowanie i rozwój konstrukcji przyznano firmom: McDonnell Douglas oraz Martin Marietta. Po testach tunelowych, w październiku 1995 r., zwycięzcą przetargu został McDonnell Douglas (po fuzji McDonnell Douglasa z Boeingiem w 1997 r., producentem bomb JDAM oraz LJDAM jest Boeing).

Testy w locie nowych bomb rozpoczęły się w 1996 r., a w kwietniu 1997 r. przyznano kontrakt na dostarczenie wstępnej serii produkcyjnej (LRIP). W grudniu 1998 r. bomby JDAM uzyskały wstępną zdolność operacyjną (IOC) z możliwością przenoszenia przez bombowce B-52H Stratofortress. Wkrótce jednak wstępną zdolność operacyjną uzyskano dla całej floty samolotów będących w wyposażeniu Sił Powietrznych oraz Sił Morskich Stanów Zjednoczonych takich jak: AV-8B Harrier II, F-14A/B/D Tomcat, S-3A Viking, F-117A Nighthawk, A-10 Thunderbolt II, B-1B Lancer, B-2A Spirit, F-15E Strike Eagle, F-16C Fighting Falcon, F/A-18A+/ C/D Hornet, F/A-18E/F Super Hornet, F-22A Raptor, F-35A Lightning II czy MQ-9 Reaper.

Opracowano zestawy modyfikacyjne JDAM dla bomb swobodnie spadających klasy 2000 lb takich jak: Mk 84 (ogólnego przeznaczenia), BLU-109/B oraz BLU-117/B (przenikająco-burzące); klasy 1000 lb takich jak: Mk 83 i BLU-110/B; oraz klasy 500 lb takich jak: Mk 82 i BLU-111/B. Otrzymały one nowe oznaczenia: GBU-31 (2000 lb/907 kg), GBU-32 i GBU-35 (1000 lb/453 kg) oraz GBU-38 (500 lb/227 kg). Rdzeniem zestawu JDAM jest sekcja naprowadzania i kontroli, która jest montowana do tylnej części bomby. Składa się z jednostki naprowadzania inercyjnego (INS), odbiornika GPS, elektroniki sterującej oraz czterech, ustawionych w krzyż lotek (trzy są ruchome, jedna nieruchoma). Dodatkowo na centralnym korpusie bomby jest montowany specjalny stelaż, który zwiększa stabilność bomby w locie i ułatwia jej zmiany kursu. W bombach 227-kilogramowych (Mk 82, BLU-111/B) stelaż jest montowany w ich przedniej części ze względu na położenie zaczepów podwieszeniowych.

Oficjalnie bomba JDAM naprowadzana inercyjnie oraz sygnałem GPS uzyskuje odchylenie od punktu celowania rzędu 13 m. W rzeczywistości wartość ta jest lepsza i oscyluje wokół 10 m. System nawigacyjny bomby jest uruchamiany przez transfer danych o celu z samolotu-nosiciela, który zapewnia też dane o aktualnej pozycji i prędkości wektorowej. Gdy bomba zostaje zrzucona, samodzielnie naprowadza się na cel zgodnie z przekazanymi danymi na temat jego pozycji. Koordynaty celu mogą zostać wprowadzone do komputera pokładowego samolotu przed startem, załoga może wprowadzić je ręcznie w trakcie lotu, mogą zostać przekazane przez optoelektroniczne zasobniki obserwacyjno- celownicze samolotu takie jak LITENING lub Sniper-XR, a także może przekazać je operator z ziemi. Nawet jeśli sygnał GPS jest zakłócany, albo zostanie przerwany nawigacja inercyjna sprawi, że bomba uderzy nie dalej niż 30 m od celu. Podczas lotu bomby w kierunku celu dozwolona przerwa w nadawaniu sygnału GPS może trwać do 100 sekund.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 10/2014