Boulton Paul Defiant
Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński
W latach międzywojennych w Royal Air Force powstała koncepcja budowy nowoczesnego dwumiejscowego samolotu myśliwskiego napędzanego jednym lub dwoma silnikami. Miało to związek z doświadczeniami z pierwszej wojny światowej, kiedy to bardzo dobre wyniki w walkach powietrznych osiągały dwumiejscowe myśliwce z ruchomym uzbrojeniem strzeleckim (szerzej na ten temat zobacz w „Lotnictwo” 5/2015). Rozwinięciem tych konstrukcji w połowie lat trzydziestych był dwupłat myśliwski z odkrytymi kabinami Hawker Demon, co jednak skutkowało ograniczeniem osiągów ze względu na duże opory aerodynamiczne. Aby je pokonać trzeba było wprowadzić podwozie chowane w locie, zakryć kabinę pilota i wyposażyć strzelca w mechanicznie napędzaną wieżyczkę strzelecką.
W 1797 r. młody William Moore założył w miasteczku Norwich położonym w północno-wschodniej Anglii kuźnię, która stała się zaczątkiem późniejszej firmy Boulton & Paul Ltd. Wkrótce przyjął on wspólnika, Johna H. Barnarda, który po śmierci Moore’a w 1839 r., stał się jedynym właścicielem coraz bardziej rozbudowywanych warsztatów. Także i on wszedł w spółkę z młodym Williamem Staplesem Boultonem (1820-1879) i firma przyjęła nazwę Barnard & Boulton. Stopniowo rozbudowywano warsztaty, w tym momencie już nie tylko metalurgiczne (kuźnia, walcownia), ale powstały także stolarnie. Firma produkowała metalowe piece, kotły, garnki, czajniki, szklarnie, drzwi, bramy, płoty i inne tego typu wyroby.
W 1853 r. firma zatrudniła 12-letniego Josepha Johna Dawsona Paula, który zaczął w warsztatach firmy naukę zawodu. Bardzo szybko wykazał się pracowitością, odpowiedzialnością i talentem technicznym, tak że po kilku latach pracy, w 1865 r. stał się kierownikiem jednego z nowo zbudowanych warsztatów. W międzyczasie zmarł John Barnard i firma zmieniła nazwę na Boulton Ltd. W 1869 r. wyróżniający się, awansujący menadżer J. J. Dawson Paul został przyjęty do spółki i firma znów zmieniła nazwę na Boulton & Paul Co.
W 1876 r. doszło do potężnego pożaru jednej z głównych stolarni firmy. Firma jakoś wykaraskała się z kłopotów finansowych będących następstwem strat w pożarze, ale sam William S. Boulton podupadł na zdrowiu, umierając w 1879 r., zostawiając 38-letniego Dawsona Paula na czele dość dużego przedsiębiorstwa. W 1897 r. firma stała się spółką giełdową, zmieniając nazwę na Boulton & Paul Ltd.
Na początku XX wieku Boulton & Paul Ltd. była już dobrze znaną firmą produkującą zestawy do montowania szklarni, altan, struktury do uprawy winorośli, płoty, bramy, piece i kotły, metalowe wyposażenie kuchni, a także prefabrykowane domki, co było wówczas dużą nowością. Takie domki zamówiła brytyjska armia w czasie wojny burskiej, w celu budowy obozów wojskowych w Afryce Południowej. W tym czasie zakładem zarządzał Henry ffiske (staroangielski zapis, dlatego nazwisko pisanej z małej litery), a później dyrektorem został jego najstarszy syn, William ffiske. Pierwsza wojna światowa przyniosła firmie znaczne zmiany. Poza wielkimi zamówieniami na drut kolczasty i inne wyposażenie wojskowe, rząd premiera Davida Lloyda George postanowił niespodziewanie wykorzystać firmę w całkiem inny sposób.
Produkcja samolotów
Uznano, że doświadczony personel techniczny formy Boulton & Paul Ltd. z Norwich, zarówno w obróbce metalu jak i drewna, mógłby podjąć się wytwarzania w firmie samolotów. Dlatego w połowie 1915 r., po inspekcji przez specjalistów technicznych z Royal Aircraft Factory, firma otrzymała zamówienie na 25 samolotów FE.2b. Przedstawiciele Boulton & Paul, w tym William i Geofrey ffiske zapoznali się z produkcją samolotów w RAF Farnborough, a następnie przygotowali odpowiednie narzędzia w fabryce w Norwich. Jednocześnie na polach pod Norwich, w Mousehold powstało przyfabryczne lotnisko, mające postać długiego choć dość wąskiego trawiastego pola wzlotów, obok wybudowano drewniane hangary. Z tego lotniska 4 października 1915 r. oblatano pierwszego FE.2b powstałego w firmie Boulton & Paul Ltd. Produkcja pierwszych egzemplarzy zakończyła się sukcesem i wkrótce firma otrzymała kolejne zamówienia na 125 dalszych FE.2b. Aby zrealizować to zamówienie w pobliżu lotniska, nad rzeką Wensum, rozpoczęto budowę nowych zakładów, specjalnie przeznaczonych do produkcji samolotów, znanych jako Riverside Works. Produkcja samolotów w nowych zakładach rozpoczęła się już pod koniec kwietnia 1916 r. Łącznie firma Boulton & Paul Ltd. zbudowała 250 FE.2b, by od stycznia 1917 r. przejść na wytwarzanie wersji z silniejszym silnikiem, FE.2d. Łącznie zbudowano 300 FE.2d. W sierpniu 1917 r. firma otrzymała wielkie zamówienie, tym razem na samoloty Sopwith Camel. Do końca pierwszej wojny światowej Riverside Works w Norwich opuściło 1575 takich myśliwców, blisko trzykrotnie więcej, niż wyprodukowała macierzysta wytwórnia Sopwith.
Pełna wersja artykułu w magazynie TWH Nr Specjalny 3/2015