Broń strzelecka wojsk chińskich w wojnie przeciwko Japonii 1937–1945

Adam Paweł Olechowski

Broń strzelecka wojsk chińskich

w wojnie przeciwko Japonii 1937–1945

Przedstawienie wszystkich typów chińskiego uzbrojenia strzeleckiego z okresu wojny chińsko japońskiej 1937-1945 jest zadaniem trudnym. Przyczyną tego jest chociażby skomplikowana sytuacja polityczna, jaka panowała w ówczesnych Chinach. Obok rządowej Narodowej Armii Rewolucyjnej Kuomintangu funkcjonowały tam bowiem także inne formacje wojskowe, m.in. podległa Komunistycznej Partii Chin Armia Czerwona (przemianowana w czerwcu 1946 roku na Chińską Armię Ludowo-Wyzwoleńczą) oraz oddziały prowadzących własną politykę militarystów w rodzaju marszałka Zhang Xuelianga czy generałów Feng Yuxianga i Wu Peifu.

Wszystkie podmioty chińskiej sceny polityczno-militarnej prowadziły własne, nie zawsze planowe i przemyślane działania w zakresie zakupu i pozyskiwania uzbrojenia. Sytuację dodatkowo komplikuje fakt, że w ówczesnej rzeczywistości chińskiej niczym nadzwyczajnym nie była „zmiana barw”, to jest przejście, wraz z uzbrojeniem, nie tylko pojedynczych żołnierzy, lecz również całych oddziałów, a nawet związków taktycznych z jednego podporządkowania w drugie. Daje to olbrzymią mozaikę przeróżnych pistoletów, karabinów i karabinów maszynowych, jakie były produkowane na świecie zarówno w pierwszej połowie XX wieku, jak i jeszcze w poprzednim stuleciu.

Zapewne u niektórych zdziwienie wywoła fakt, że istotną częścią tej mozaiki była broń wyprodukowana w Chinach. Państwo to wstąpiło na drogę nowoczesnej industrializacji dość późno. W pierwszej połowie XX wieku było więc ono jeszcze zacofane i ze stosunkowo słabo rozwiniętym przemysłem. Pomimo to Chiny podjęły produkcję podstawowych typów broni strzeleckiej, a nawet artyleryjskiej. Większość wytwarzanego wówczas przez nie uzbrojenia stanowiły konstrukcje opracowane za granicą, jednak chińscy inżynierowie i konstruktorzy wnieśli do nich swoje poprawki i usprawnienia.

Do najsłynniejszych chińskich konstrukcji zbrojeniowych z tamtych lat z całą pewnością należy 7,92 mm karabin Typ 88 znany także pod oznaczeniem „Hanyang 88”. Broń ta nie była oryginalną konstrukcją chińską, lecz kopią niemieckiego karabinu Mauser wz. 88. Jej produkcja została podjęta w 1895 roku przez wybudowaną zaledwie rok wcześniej z inicjatywy chińskiego polityka i reformatora, Zhang Zhidonga, fabrykę zbrojeniową, która do historii Chin przeszła pod nazwą Arsenału Hanyang. Początkowo, z racji niewielkiego doświadczenia Chińczyków w nowoczesnej produkcji zbrojeniowej, broń nie cechowała się dobrą jakością. Była źle wykonana i zawodna. Z czasem, w wyniku dwukrotnej modernizacji dokonanej, m.in. w oparciu o rozwiązania japońskiego karabinu Arisaka 38 (Arisaka wz. 1905), jej jakość i niezawodność uległa poprawie. Karabin „Hanyang 88” był produkowany przeszło pół wieku, bo aż do 1947 roku. Wyprodukowano go w ilości ponad miliona egzemplarzy. Wbrew pozorom nie było to dużo, szczególnie biorąc pod uwagę fakt, że okres, w którym był produkowany, nie należał do najspokojniejszych w nowożytnej historii Chin. Uzbrojeni w karabiny „Hanyang 88” Chińczycy walczyli, m.in. w Powstaniu Bokserów, Rewolucji Hsihai (1911), konfliktach wewnętrznych, wojnie przeciwko Japonii, wojnie domowej 1946-1949 oraz wojnie koreańskiej. Ostatnie egzemplarze tej broni zostały podobno wycofane z uzbrojenia dopiero w latach osiemdziesiątych XX wieku.

Drugim znanym produktem Arsenału Hanyang był 8 mm karabin Typ „Zhongzheng” (inne oznaczenie Typ 24). Szeroko była również stosowana inna, popularna nazwa: „karabin Czang Kaj-szeka”. Także i w tym przypadku nie była to oryginalna konstrukcja chińska, lecz kopia karabinu niemieckiego. Jako wzór wymienia się przede wszystkim 7,92 mm karabin Mauser wz. 98, który był rekomendowany przez niemieckich doradców wojskowych jako optymalne uzbrojenie dla modernizowanej armii Kuomintangu. W niektórych opracowaniach podaje się jednak, że karabin Typ 24 był kopią niemieckiego karabinka 98K, na Mauserze wz.98 zaś była wzorowana inna broń, która nosiła nazwę „Xinyazhou” (inne oznaczenie Typ 68?). Za pierwszą wersją przemawia fakt, że produkcję karabinów „Zhongzheng” (tę egzotyczną nazwę można przetłumaczyć na język polski jako – karabin oficjalny) uruchomiono w Chinach już w sierpniu 1935 roku, tj. w zaledwie pięć miesięcy po oficjalnym wprowadzeniu Mausera 1898K do uzbrojenia armii niemieckiej!

Na korzyść drugiej wersji przemawiają zaś wymiary chińskiej broni, które są identyczne jak w przypadku karabinka 98K – długość całkowita 1100 mm i długość lufy 600 mm. Najbardziej prawdopodobna wydaje się jednak teza, zgodnie z którą wzorem dla chińskich konstruktorów byłby opracowany przez Niemców w 1924 roku z przeznaczeniem na eksport karabinek wz. 24. Broń ta trafiła m.in. do Chin. Jej wymiary dokładnie pokrywają się z wymiarami „karabinu Czang Kaj-szeka”. W pewnym sensie jest też podobne oznaczenie modelu – Typ 24.

Używany zarówno przez wojska Kuomintangu jak i „prywatne” armie chińskich militarystów oraz komunistyczną Armię Czerwoną „karabin Czang Kaj-szeka” był produkowany w dwóch wersjach („klasyczna” i z krótszą lufą oraz zagiętą do dołu rączką zamka), do 1950 roku (według innych danych tylko do 1949 roku) nie tylko w Arsenale Hanyang (produkcja karabinów Zhonzheng trwała tam tylko do 1947 roku) lecz również w fabrykach zbrojeniowych Kantonu, Jinglin, Chongqingu i Kungshien. W uzbrojeniu Sił Zbrojnych ChRL, głównie Uzbrojonej Milicji Ludowej oraz zorganizowanych rezerw Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej, przetrwał on aż do lat dziewięćdziesiątych. Według ocen specjalistów karabin Zhonzheng przewyższał pod względem swoich parametrów, m.in. szybkostrzelności i zasięgu, japońskie karabiny Arisaka. Między innymi przyczyną był zastosowany nabój 8x57 mm IS. To właśnie w odpowiedzi na „karabiny Czang Kaj-szeka” Japończycy byli zmuszeni opracować, w 1939 roku, nowy karabin Typ 99 Arisaka na nabój 7,7x58 mm.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 2/2013