Brytyjska inwazja na Somali Włoskie w 1941 roku

Marek Sobski

Początek działań wojennych w czerwcu 1940 roku nie przyniósł na granicy brytyjskiej Kenii i Somali Włoskiego istotnych wydarzeń. Włoska 102. Dywizja Kolonialna zajęła niemal bez walki pięćdziesięciokilometrowy pas przygraniczny. Największą zdobyczą było opanowanie fortu El Wak i znajdującego się tutaj pasa startowego. Wkrótce nastała jednak pora deszczowa i toczona tam przez drobne siły obu stron walka podjazdowa ustała. Czas ten strona brytyjska spożytkowała na szkolenie swoich rekrutów z Kenii, czy aklimatyzację w nowych warunkach żołnierzy przybyłych tutaj z zachodniej i południowej Afryki. Gromadzono zaopatrzenie i niezbędne w przyszłej kampanii pojazdy. Począwszy od przeprowadzonej 28 października 1940 roku w Chartumie konferencji rozpoczęto analizować możliwość przeprowadzenia inwazji na Somali Włoskie, a przynajmniej opanowania portu w Kismaju.

Dowodzący od 1 listopada 1940 roku w Kenii gen. Alan G. Cunningham (zastąpił gen. Douglasa P. Dickinsona) podchodził do możliwości przeprowadzenia takiej operacji z dystansem. Do listopada ogromnie wzmocniono siły sprzymierzonych w tym kraju. Sformowano dwie nowe brygady Kings African Rifles (KAR; Królewscy Strzelcy Afrykańscy), a z Południowej Afryki przybyły dwie nowe brygady. Z Kapsztadu ciągnął nieprzerwany strumień samochodów ciężarowych z materiałem wojennym potrzebnym do podjęcia działań zaczepnych. W dniu objęcia nowego stanowiska przez Cunninghama zgrupowano w Kenii już dziewięć brygad. KAR wystawił 21. Brygadę (bryg. Ritchie), 22. Brygadę (bryg. Fowkes), 25. Brygadę (bryg. Owen) i 26. Brygadę (bryg. Dimoline). Brygady ze Związku Południowej Afryki to 1. Brygada (bryg. Pienaar), 2. Brygada (bryg. Buchanan) i 5. Brygada (bryg. Armstrong). W lipcu przybyły do Mombasy jeszcze dwie brygady z Afryki Zachodniej. Była to Brygada Nigeryjska (bryg. Smallwood) i Brygada Złotego Wybrzeża (bryg. Richards)[i]. Z nich sformowano trzy dywizje. Wsparcia udzielały także samochody pancerne i szwadron czołgów lekkich z Południowej Afryki.

W połowie grudnia kolumna 1200 pojazdów podeszła niezauważona pod fort El Wak. Wspólny atak południowoafrykańskiej 1. Brygady i 24. Brygady Złotego Wybrzeża, które nad przeciwnikiem miały przewagą liczebną w stosunku 5:1, zakończył się pełnym sukcesem. Strata wysuniętej pozycji była demonstracją siły, która udowodniła Włochom, że inicjatywa jest po stronie sprzymierzonych i że należy spodziewać się ich ataku na Somalię.

Włoskie dowództwo, tzw. Settore Giuba (sektora Dżuba), sprawowało jurysdykcję polityczną i administracyjną nad całą Somalią Włoską. Ponadto sprawowało jurysdykcję wojskową także nad rejonami Migurtini i Ogadenu.

Od linii Gherlogubi – Callafo – Dolo teren systematycznie piął się w górę, w kierunku gór Arussi i strefy jezior w etiopskiej prowincji Galla i Sidama, osiągając formę surowych wzgórz średniej wysokości. Na północy kraj jest rozległym płaskowyżem o średniej wysokości 700 m. Im dalej na południe, w stronę Oceanu Indyjskiego, tym bardziej teren obniża się. Nad oceanem znajduje się rozległy płaski obszar, o największej szerokości 600 km w rejonie granicy z Kenią, który zwęża się im dalej na wschód w stronę Rogu Afryki.

[i] A. Mockler, Haile Selassie's War, Signal Books, Oxford 2003, s. 299.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia nr specjalny 4/2021