BTR-4 Bucefał

Andrij Charuk

Kołowy transporter opancerzony BTR-4 jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych produktów ukraińskiego przemysłu zbrojeniowego XXI wieku. Choć eksportu tych pojazdów nie można uznać za szczególnie udany, to odegrały one znaczącą rolę w odparciu rosyjskiej agresji.

W czasach radzieckich na Ukrainie nie produkowano kołowych pojazdów opancerzonych. Prace w tym zakresie rozpoczęły się w połowie lat 90. i były prowadzone głównie z myślą o eksporcie. Początkowo za podstawę przyjęto konstrukcję czteroosiowego transportera opancerzonego BTR-80, który stopniowo udoskonalano. Realizację tego pomysłu ułatwił fakt, że Charkowskie Biuro Projektowe Budowy Maszyn im. O.O. Morozowa (ukr. Charkiwśke konstruktorśke biuro z maszynobuduwannia, ChKBM) posiadało komplet dokumentacji projektowej BTR-80.

W wyniku udoskonalenia konstrukcji BTR-80 pojawiły się transportery opancerzone BTR-94 (1994) i BTR-3 (2000). Pierwszy z nich udało się sprzedać jedynie do Jordanii (50 egz., które później przekazano nowej armii irackiej), wielkość produkcji drugiego liczono natomiast w setkach egzemplarzy. BTR-3 był eksportowany do sześciu krajów, jest używany przez Siły Zbrojne i Gwardię Narodową Ukrainy. BTR-94 i BTR-3 różniły się od BTR-80 potężniejszym uzbrojeniem i ulepszonym zespołem napędowym, ale jednocześnie zachowały ogólny układ swojego poprzednika, który był daleki od optymalnego. Umiejscowienie przedziału silnikowo-przekładniowego w tylnej części pojazdu utrudniało, a nawet czyniło niebezpiecznym opuszczenie przedziału desantowego podczas ruchu. Odbywało się to bowiem przez boczne drzwi znajdujące się pomiędzy drugą a trzecią osią. Nie wszyscy zagraniczni klienci byli gotowi pogodzić się z tą oczywistą niedogodnością. Po raz pierwszy dało się to zauważyć podczas prób transportera opancerzonego BTR-3U w Zjednoczonych Emiratach Arabskich w 2002 roku, co zaowocowało zmniejszeniem zamówienia na te wozy dla piechoty morskiej ZEA z 90 do 25 egz. Stało się to impulsem do rozpoczęcia projektowania w ChKBM nowego transportera opancerzonego BTR-4. Opracowanie odbywało się na koszt własny firmy i otrzymało kryptonim pracy badawczo-projektowej „Ładja” (ros. szachowa wieża)

Koncepcja

Nowy transporter opancerzony miał układ odpowiadający niemieckiemu transporterowi opancerzonemu Fuchs: z przodu znajdował się przedział dowodzenia, za nim przedział silnikowo-przekładniowy, a dalej z tyłu połączony przedział bojowo-desantowy. Dzięki temu szybkie opuszczenie pojazdu lub załadowanie (przez drzwi rufowe lub rampę) stało się znacznie bezpieczniejsze i wygodniejsze. Ponadto taki układ uprościł tworzenie na bazie BTR-4 różnych pojazdów specjalnego przeznaczenia. W odróżnieniu od trzyosiowego Fuchsa ukraiński BTR-4 jest czteroosiowy. Inne wymagania dla nowego transportera opancerzonego to:

• zwiększony poziom ochrony pancernej (w porównaniu z BTR-3);

• poprawa warunków pracy załogi;

• wzrost mobilności i średniej prędkości poruszania się;

• zdolność pokonywania przeszkód wodnych wpław.

Wymagania te zostały spełnione. BTR-4 w wersji podstawowej ma duże okna w przedniej części kadłuba, które – choć są wykonane ze szkła pancernego – zwiększają jednak wrażliwość maszyny. Ponadto spód kadłuba wozu jest płaski, a nie w kształcie litery V (jak we współczesnych zachodnich transporterach opancerzonych), co podwyższa wrażliwość w przypadku detonacji miny pod pojazdem.

Prototyp BTR-4 został po raz pierwszy zaprezentowany w Kijowie w 2006 roku na wystawie „Awiaswit-21”. W lutym 2009 roku na wystawie IDEX w ZEA zademonstrowano BTR-4 z modułem bojowym BM-7 Parus. W tym samym roku Ministerstwo Obrony Ukrainy ogłosiło, że na podstawie wyników prób BTR-4 spełnia wymagania dla pojazdów opancerzonych tej klasy. W grudniu 2009 roku podpisano pierwszy kontrakt eksportowy na dostawę BTR-4 do Iraku.

Konstrukcja

Transporter opancerzony BTR-4 jest pojazdem czteroosiowym z napędem na wszystkie koła, przy czym cztery przednie są skrętne. Zawieszenie kół indywidualne, na drążkach skrętnych, z amortyzatorami hydraulicznymi. Do poruszania się w wodzie służą dwie śruby napędowe umieszczone w dyszach.

Kadłub BTR-4 jest całkowicie zamknięty, opancerzony, spawany z walcowanych blach stalowych. Stanowi on konstrukcję nośną, do której instalowane są wszystkie zespoły i mechanizmy pojazdu. W przedniej części kadłuba znajduje się przedział dowodzenia ze stanowiskami kierowcy i dowódcy, pośrodku przedział silnikowo-przekładniowy, a z tyłu połączony przedział bojowo-desantowy, w którym znajduje się strzelec (steruje modułem bojowym) i desant.

Dostęp do przedziału dowodzenia zapewniają boczne drzwi (z wyjątkiem wariantów BTR-4MW/MW1) oraz włazy nad stanowiskami kierowcy i dowódcy. Pomiędzy prawą burtą a grodzią przedziału silnikowo-przekładniowego znajduje się właz prowadzący z przedziału dowodzenia do przedziału bojowo-desantowego, który w sytuacjach awaryjnych umożliwia dowódcy i kierowcy opuszczenie transportera opancerzonego przez tylne drzwi. Przedział bojowo-desantowy ma dwuskrzydłowe drzwi w tylnej ścianie. Na jego dachu znajdują się górne włazy. W burtach znajdują się zasłaniane pancernymi osłonami otwory strzelnicze, przeznaczone do prowadzenia ognia z broni osobistej żołnierzy desantu. Indywidualne siedzenia dla żołnierzy desantu mocowane są do dachu kadłuba i mogą być umieszczone wzdłuż boków naprzeciw siebie lub pośrodku pojazdu, przodem w stronę burt. W pojeździe mieści się dziesięć osób – trzech członków załogi i siedmiu żołnierzy desantu.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW numer specjalny 19