Wojenny program budowy lotniskowców w Japonii

 

Pomimo opracowania w Japonii nowoczesnej taktyki użycia lotniskowców, w okresie przedwojennym ta klasa okrętów pozostawała niedoceniana. Najlepszym tego przykładem jest ostatecznie przyjęty 6 marca 1939 r. Czwarty Program Uzupełnień Floty. Planowany na okres sześciu lat program zakładał budowę zaledwie… jednego lotniskowca. A był to bardzo ambitny plan przewidujący zasilenie japońskiej floty przez 80 jednostek o łącznym tonażu ponad 1 200 000 ts. Jedyny przewidziany do budowy lotniskowiec miał powstać w oparciu o projekt G-13 i w przyszłości otrzymać nazwę Taiho. Był to ostatni lotniskowiec zamówiony w japońskich stoczniach przed wybuchem wojny. Okręt początkowo miał być wzorowany na jednostkach typu Shokaku, lecz z lekko opancerzonym pokładem lotniczym. Później pod wpływem doświadczeń brytyjskich zdecydowano się na silniejsze opancerzenie jednostki. Mimo, iż budowę Taiho planowano rozpocząć już w 1937 r. to jednak brak mocy przerobowych w stoczniach spowodował przesunięcie na rok budżetowy 1939/1940, przy jednoczesnym bardziej zaawansowany przeprojektowaniu typu Shokaku. Ostatecznie budowę okrętu rozpoczęto dopiero 10 czerwca 1941 r. Rozbudowa floty japońskiej, oraz rozwój wydarzeń w Europie, gdzie po upadku Polski, Danii, Norwegii rozgromiona została także i Francja, spowodowało przyjęcie nowego programu rozwoju przez US Navy. Stosowny dokument prezydent Roosevelt podpisał 14 czerwca 1940 r., w dniu kapitulacji Paryża. Umożliwiał on rozbudowę amerykańskiej floty o 11%. Według pierwotnych założeń w ciągu dwóch lat miało zostać zbudowanych wiele dodatkowych jednostek o łącznej wyporności 167 880 ts. Zaledwie nieco miesiąc później na wniosek Kongresu prezydent zaaprobował dodatkowy programu „Floty dwóch Oceanów”. Zakładał on zasilenie w ciągu sześciu lat US Navy nowymi okrętami o łącznej wyporności blisko 1 500 000 ts. W ramach realizacji przyjętych założeń w sierpniu 1941 r. US Navy przyjęła nowy program rozbudowy floty. Przewidywał on m.in. budowę 11 wielkich lotniskowców floty typu Essex, 6 najcięższych krążowników typu Alaska, 8krążowników ciężkich typu Baltimore oraz 32 krążowników lekkich typu Cleveland.

Lotniskowce w cieniu krążowników
W konsekwencji przyjętych planów w 1942 r. US Navy miała uzyskać nad Cesarską Flotą przewagę większą od tej jaka wynikała z przyjętego w Waszyngtonie porozumienia. Nowe zagrożenie zmusiło Japonię do weryfikacji przyjętych programów zbrojeniowych. W styczniu 1940 r. opracowano Piąty Program Uzupełnień Floty. Jego realizację zamierzano podjąć w 1942 r. i czas realizacji określono na dziewięć lat. Przewidywał on budowę 160 nowych jednostek, w tym m.in. 5 pancerników i krążowników liniowych, 5 krążowników ciężkich, 4 krążowników przeciwlotniczych, 32 niszczycieli i 46 okrętów podwodnych. Ponadto zakładano budowę trzech lotniskowców projektu G-13 (Taiho). Po zapoznaniu się z planami rozwojowymi US Navy, wiosną 1941 r. przyjęto kolejny, Szósty Program Uzupełnień Floty. Szeregi Cesarskiej Floty zasilić miało 197 okrętów w tym m.in.: 8 pancerników i krążowników liniowych, 12 krążowników, 34 niszczyciele i 67 okrętów podwodnych. I tym razem lotniskowce potraktowano po macoszemu planując budowę zaledwie trzech jednostek tej klasy. Ograniczona ilość pochylni oraz doków, w których można było budować duże jednostki przy utrzymanym priorytecie dla ciężkich okrętów artyleryjskich uniemożliwiała przyjęcie innych rozwiązań. Łącznie więc w obu przyjętych programach zakładano budowę sześciu dużych lotniskowców floty wg projektu G-13. W maju 1941 r. podczas spotkania przedstawicieli Sztabu Generalnego Cesarskiej Floty z przedstawicielami Ministerstwa Marynarki Wojennej omówiono oba programy. Zdając sobie sprawę z ograniczonego potencjału stoczni wobec planowanych potrzeb dokonano niezbędnych korekt. W zakresie lotniskowców przyjęto, że z planowanych sześciu okrętów tej klasy, pięć zostanie ukończone w wg nieco zmodyfikowanego projektu G-13 (30 100 ts), natomiast jeden określony jako zmodyfikowany typ Hiryu (przyszły Unryu) zostanie wprowadzony do Piątego Programu Uzupełnień Floty w miejsce jednostki budowanej wg projektu G-13. W listopadzie 1941 r., kiedy to decyzja o wybuchu wojny była tylko kwestią czasu, na kolejnej konferencji pomiędzy Ministerstwem a Sztabem Generalnym Cesarskiej Floty podtrzymano oba plany rozwoju floty, lecz zmieniono priorytety. Mając na uwadze potrzeby wojny oraz czas budowy jednostek zdecydowano się priorytetową kolejność budowy pancerników i krążowników liniowych zmienić na rzecz lotniskowców. Ponadto zielone światło otrzymała rozbudowa lotnictwa morskiego. Jednocześnie trwały intensywne prace nad przebudową na lotniskowce pomocnicze (nie mylić z eskortowymi) licznych jednostek. W ramach doraźnego programu wzmocnienia sił podjęto decyzję o przebudowie okrętów pomocniczych Takasaki i Tsurugizaki na lotniskowce lekkie. Tsurugizaki, na którym prace były bardziej zaawansowane niż na jednostce bliźniaczej został, co prawda w 1939 r. ukończony jako okręt-baza okrętów podwodnych, lecz drugi z okrętów jeszcze nie wykończony poddany został gruntownej przebudowie na lotniskowiec. Przebudowę zlecono stoczni Marynarki Wojennej w Jokosuka. 27 grudnia 1940 r., został on oddany do służby pod zmienioną nazwą Zuiho (11 260 ts, 30 samolotów). Drugi z okrętów Shoho do służby wszedł w styczniu 1942 r. Dodatkowo w sierpniu 1940 r. Cesarska Marynarka Wojenna zarekwirowała dwa kadłuby nieukończonych dużych statków pasażerskich oraz trzy mniejsze po 17 800 ts. Dwa pierwsze przejęte transatlantyki budowane były dla Nippon Jusen Kaisa (Japońskich Linii Oceanicznych). Miały mieć wyporność po 27500 ts i przeznaczone były do obsługi linii oceanicznych łączących Japonię z Ameryką Północną. Po wcieleniu w 1942 r. w szeregi Cesarskiej Marynarki Wojennej, Kashiwara Maru otrzymał nazwę Junyo, natomiast drugi Izumo Maru – Hiyo. Okręty przy wyporności 24 100 ts mogły przenosić do 53 samolotów każdy. Trzy mniejsze statki pasażerskie, a były to Kasuga Maru, Yawata Maru i Nitta Maru przebudowane zostały w 1941/1942 r. na lotniskowce pomocnicze (17 830 ts, 27-30 samolotów). Po przejęciu przez Marynarkę, jednostki otrzymały nazwy: Taiyo, Unyo, Chudo. W grudniu 1941 r., już po wybuchu wojny na Dalekim Wschodzie na lotniskowiec lekki rozpoczęto przebudowę kolejnego okrętu pomocniczego – Taigei. Jednostkę pod nazwą Ryuho oddano do służby w listopadzie 1942 r. (13 400 ts, 33 samoloty). Według planów na przełom lat 1942/1943 Cesarska Flota miała dysponować 17 lotniskowcami. Z tej liczby siedem najnowszych tworzyć miało Zespół Uderzeniowy (Kido Butai), siedem kolejnych drugorzutowy zespół „decydującej bitwy nocnej”, a pozostałe trzy zespół bezpośredniej osłony sił głównych. Na pokładach lotniskowców bazować miały 752 samoloty (233 A6M2, 228 D3A1, 291 B5N2).

 

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO Numer Specjalny 5