CASA C-295M w Siłach Powietrznych

Norbert Bączyk

Od ponad dekady stacjonujące w Krakowie samoloty transportowe CASA (Airbus) C-295M wykonują zadania na rzecz Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Choć same maszyny są intensywnie użytkowane od początku, pełna implementacja dojrzałego systemu związanego z ich eksploatacją zajęła kilka lat. Dziś jednak mamy nie tylko bazę z C-295M, lecz także centrum serwisowe, a docelowo w Krakowie dostępny będzie również symulator. Ponadto dzięki umowie offsetowej każdy nowo zamówiony na świecie samolot tego typu w dużej mierze produkowany jest właśnie w Polsce.

Maszyna z Hiszpanii
Pierwszy średni samolot transportowy C-295, oznaczony jako EC-295 i nazwany Ciudad de Getafe, wzbił się do dziewiczego lotu 28 listopada 1997 r. w hiszpańskim Getafe. Ów prototyp nie był samolotem konstruowanym zupełnie od podstaw, ponieważ EC-295 był faktycznie gruntownie przebudowanym, seryjnym Airtech CN-235M. Konstrukcja ta była dziełem inżynierów hiszpańskiej firmy CASA.

Construcciones Aeronáuticas S.A. zostały założone w Hiszpanii w roku 1923, stając się wkrótce czołowym producentem lotniczym Półwyspu Iberyjskiego. CASA produkowała samoloty różnych typów, w tym odrzutowce, jednak jej znakiem rozpoznawczym stały się w pewnym momencie małe oraz średnie samoloty transportowe o napędzie śmigłowym. Firma odniosła duży sukces z maszyną C-212 Aviocar (oblatany w 1971 r., produkcja seryjna od 1974 r., wykonano niemal 500 egzemplarzy, użytkowany w kilkudziesięciu krajach świata). C-212 był jak na swoje czasy nowoczesnym samolotem transportowym – metalowy górnopłat napędzany dwoma turbinowymi silnikami śmigłowymi o mocy 670 kW każdy, z tylną rampą ładunkową, mogący zabrać 26 pasażerów, o maksymalnej masie startowej 8000 kg (maksymalny ładunek użyteczny: 2700 kg). Odznaczał się zdolnościami STOL (Short Take-off and Landing), czyli krótkiego startu i lądowania, mogąc operować w trudnych warunkach z przygodnych lotnisk.

Pod koniec lat 70. XX w. Hiszpanie postanowili skonstruować jeszcze większy transportowiec tego typu, o dwukrotnie większej masie startowej w porównaniu do C-212, mogący znaleźć różnorodne zastosowanie, zarówno w lotnictwie cywilnym, jak i wojskowym. Ich partnerem w tym projekcie stały się zakłady lotnicze z Indonezji – Industry Pesawat Terbang Nurtanio (IPTN), z którymi CASA utworzyła konsorcjum Airtech (po 50% udziałów). Samolot miał zostać zaprojektowany i produkowany wspólnie, ustalono też podział rynków. Prace projektowe podjęto w roku 1981, w 1983 roku gotowe zaś były pierwsze prototypy. Pierwszy hiszpański CN-235, nazwany Regina Elena, wzbił się do dziewiczego lotu w Getafe 11 listopada 1983 r. Maszyna była niezwykle nowoczesna. W konstrukcji starannie opracowanego pod względem aerodynamicznym płatowca na szeroką skalę wykorzystano stopy aluminium i kompozyty. Samolot otrzymał nowoczesną awionikę, a jako napęd dwa turbinowe silniki śmigłowe General Electric CT-7-7 o mocy 1270 kW każdy. CN-235 zabierał do 50 pasażerów, jego maksymalna masa startowa sięgnęła zaś
16 500 kg (maksymalny ładunek użyteczny: 6000 kg). Tak, jak w przypadku mniejszego C-212, był to górnopłat, w kadłubie zastosowano zaś tylną rampą ładunkową. Maszyna odznaczała się charakterystykami STOL. Produkcja seryjna ruszyła w 1986 roku i trwa do dziś, już pod szyldem koncernu Airbus. Do końca 2013 roku zamówiono łącznie 282 samoloty tego typu, które znajdują się na wyposażeniu m.in. sił zbrojnych blisko 30 państw.

Samolot CN-235 odniósł sukces rynkowy, niemniej jednak nie wypełnił całkowicie niszy na średni samolot transportowy. Wielu potencjalnych klientów zwracało się z pytaniem o dostępność maszyny w podobnej konfiguracji, jednak o nieco większych możliwościach transportowych. Dodatkowo bodźcem do podjęciaprac nad większą odmianą CN-235 stały się informacje z 1995 roku o zamiarze gruntownej modernizacji samolotu transportowego Aeritalia G.222 z lat 70. przez firmy Alenia i Lockheed Martin, co zaowocowało ostatecznie powstaniem C-27J Spartan. Maszyna taka, oczekiwana przez siły zbrojne Stanów Zjednoczonych Ameryki, miała wypełniać lukę pomiędzy małymi samolotami transportowymi a większymi w rodzaju C-130 Hercules i również menadżerowie z CASA dostrzegli szansę na wypełnienie tego segmentu rynku własną konstrukcją. Ważnym czynnikiem było również zainteresowanie sił zbrojnych Hiszpanii transportowcem tej właśnie klasy, wyrażone ostatecznie w ramach programu Futuro Avion de Transporte Medio. Program rozwoju samolotu rozpoczął się w listopadzie 1996 roku. Publicznie po raz pierwszy informacje o pracach nad przyszłym C-295 ujrzały światło dzienne na międzynarodowym salonie lotniczym w Paryżu w czerwcu następnego roku. W tym czasie trwały już prace nad pierwszym prototypem, który powstał z przebudowy jednego z seryjnych CN-235M. Wzbił się on w powietrze 28 listopada 1997 roku.

Wizualnie CN-235 i C-295 są do siebie bardzo podobne. Jednakże C-295 powstał poprzez wydłużenie kadłuba o 3,05 m, przy czym dodatkowe sekcje dodano zarówno przed, jak i za płatem, zachowując właściwie proporcje i balans mas. Struktura płata została wzmocniona celem przeniesienia zwiększonych obciążeń. Powiększono ster kierunku, wzmocniono podwozie, a przede wszystkim zastosowano nowe silniki Pratt & Whitney PW 127G o mocy 1927 kW każdy (zwiększono również pojemność zbiorników paliwa) oraz nowe, sześciołopatowe śmigła. Nieznacznie wydłużenie kadłuba oraz zastosowanie mocniejszych jednostek napędowych poskutkowało wzrostem możliwości transportowych o 50% (maksymalny ładunek użyteczny: 9250 kg) i wzrostem prędkości maksymalnej z 450 do 480 km/h. Tym samym w rekordowo krótkim czasie i względnie niewielkim kosztem powstał samolot o znacznie lepszych niż CN-235 możliwościach, a jednocześnie tak jak on niezwykle tani w eksploatacji i uniwersalny, przydatny zarówno siłom zbrojnym, jak i użytkownikom cywilnym.

Prototypowy EC-295 posłużył do testów i prób certyfikacyjnych, wykonano na nim 370 lotów w czasie 801 godzin. Pierwszy zbudowany od podstaw C-295M (M od Military: odmiana wojskowa), oznaczony fabrycznie jako S-001, ze znakami EC-296 i nazwą własną Ciudad de Sevilla, wzbił się do dziewiczego lotu 22 grudnia 1998 roku w Sewilli, gdzie ulokowana została później produkcja końcowa FAL – Final Assembly Line (podobnie jak produkowane tu równolegle C-212 i CN-235). Za jego sterami zasiedli piloci doświadczalni CASA – Alejandro Madurga i Jose Murga. EC-296 służył przez cały rok 1999 do serii certyfikacji, spędzając w powietrzu 515 godzin w czasie 232 wylotów. C-295 certyfikowano równolegle jako samolot wojskowy i cywilny. Do końca 1999 roku maszyna uzyskała wszystkie kluczowe certyfikaty, w tym amerykański FAA.

Pełna wersja artykułu w magazynie  Lotnictwo 9/2015