Ciągniki artyleryjskie AT -L i AT -T
Piotr Krajewski
Ciągniki artyleryjskie AT -L i AT -T
W poprzedniej części cyklu (Poligon 4/2008) przedstawiono historię ciągnika AT-S i związane z nim plany Wojska Polskiego. Według planów z II połowy lat 50. miał on stać się standardowym ciągnikiem artyleryjskim w Polsce, przeznaczonym do holowania 122 mm armat oraz 152 mm haubicoarmat artylerii polowej oraz 100 mm armat przeciwlotniczych. W tym samym okresie pojawiło się w artylerii również zapotrzebowanie na ciągniki lekkie, optymalizowane do współpracy z systemami artyleryjskimi o masie do 5 ton. Natomiast ciągniki ciężkie, dla których nie było wówczas zastosowania, pojawiły się w Wojsku Polskim dopiero w latach 60. jako nośniki sprzętu inżynieryjnego i radiolokacyjnego.
Jak pamiętamy z dwóch poprzednich artykułów, w latach 50. w ZSRS produkowano trzy podstawowe typy gąsienicowych ciągników artyleryjskich: lekkie AT-L, średnie AT-S i ciężkie AT-T. Wszystkie z nich zostały zaoferowane jekrajom Układu Warszawskiego wraz z nowymi typami sprzętu artyleryjskiego. W Polsce zapotrzebowanie na lekkie ciągniki AT-L wyniknęło z zamiaru wprowadzenia do uzbrojenia 57 mm armaty przeciwlotniczej S-60, dla której AT-L był etatowym środkiem pociągowym.
Historia ciągnika AT-L w ZSRS W 1946 roku w Charkowskiej Fabryce Traktorów (Charkowskij Traktornyj Zawod – ChTZ) opracowano założenia konstrukcyjne dla lekkiego ciągnika artyleryjskiego: nowa konstrukcja powinna mieć ładowność 2 ton i możliwość holowania sprzętu o masie 6 ton. Do napędu zamierzano wykorzystać jekrajom dyny dostępny wówczas nowoczesny silnik średniej mocy – wysokoprężny, dwusuwowy Jaz-204 o mocy 110 KM. Była to kopia amerykańskiego silnika GMC-4-71, dostarczanego w ramach lend-lease’u i stosowanego wcześniej między innymi w ciągnikach Ja-12. W związku z stosunkowo niską mocą silnika postanowiono zmniejszyć straty w układzie transmisji i zastosować, wzorowany na układzie czołgu PzKpfw V Panther, wielopromieniowy wielopromieniowy mechanizm skrętu z podwójnym doprowadzeniem mocy. Konstruowany pojazd otrzymał oznaczenie izdielije 5 (pol. wyrób 5A). Na początku 1948 roku gotowe były rysunki konstrukcyjne nowego ciągnika, a do grudnia zbudowano 3 prototypy. W 1949 rozpoczęto próby zakładowe. W latach 1951-52 przeprowadzono próby wojskowe. Po nich, pod koniec 1952 roku, pojazd został przyjęty do uzbrojenia i otrzymał oznaczenie wojskowe AT-L (Artillierijskij Tjagacz - Liegkij) i wykonano partię zakładową (próbną).
Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 2/2009