Curtiss Hawk-75 w służbie Suomen ilmavoimat

SZYMON TETERA

Fińskie siły powietrzne, choć niewielkie liczebnie, zasłynęły w latach drugiej wojny światowej z eksploatacji wielu typów samolotów, niejednokrotnie pozyskanych w niecodziennych okolicznościach. Jednym z nich były amerykańskiej produkcji myśliwce Curtiss Hawk-75, które zostały odkupione od Niemców, którzy zdobyli je na Francuzach i Norwegach.

Po zakończeniu wojny zimowej ze Związkiem Sowieckim trwającej w okresie od 30 listopada 1939 do 13 marca 1940 r., Finowie zaczęli się rozglądać za nowoczesnym uzbrojeniem, w tym samolotami bojowymi. Niestety mające miejsce później zajęcie przez wojska III Rzeszy Norwegii, odcięło Finlandię od dostaw z krajów zachodnich. Rok później jednak, w przededniu zmiany sytuacji polityczno-militarnej w regionie, jaka miała się dokonać za sprawą planowanej agresji Niemiec na Związek Sowiecki, sojuszem z Finlandią była zainteresowana III Rzesza. W ramach wzmocnienia potencjału sojusznika w przyszłej wojnie z ZSRR, Niemcy zgodzili się odsprzedać Finom zdobyte we Francji i w Norwegii myśliwce Curtiss Hawk-75 (29 sztuk) oraz Morane- Saulnier MS.406 (24 szt.).

Amerykańskie maszyny przed przekazaniem lotnictwu fińskiemu przeszły remont w zakładach lotniczych Espenlaub Flugzeugbau w Wuppertalu, otrzymując niemieckie wyposażenie – celowniki Revi 3D i radiostacje FuG 7A. Niemcy przemalowali Hawki-75 pokrywając je na górnych powierzchniach ciemnozieloną farbą RLM 71, a na dolnych jasnoniebieską RLM 65.

Pierwsze Curtissy przybyły do Finlandii drogą morską dokładnie jeden dzień po rozpoczęciu przez Niemcy operacji „Barbarossa”, tj. 23 czerwca 1941 r. Do końca miesiąca przekazano całą pierwszą partię dostawy składającą się z 16 maszyn, na początku sierpnia przybyło kolejnych 11 maszyn i wreszcie w grudniu ostatnie dwie.

Na dostawę składały się maszyny w dwóch wersjach silnikowych. Maszyny napędzane zbudowanym w układzie podwójnej gwiazdy 14-cylindrowym silnikiem Pratt & Whitney R-1830 Twin Wasp, to 13 eks-norweskich H-75A-6 oraz 9 eks-francuskich H-75A (dwa A-1, dwa A-2, pięć A-3). Kolejne siedem eks-francuskich maszyn należało do wersji H-75A-4, która była napędzana zbudowanym w układzie pojedynczej gwiazdy 9-cylindrowym silnikiem Wright R-1820-G-205A Cyclone. Samoloty napędzane silnikami Wrighta otrzymały fińskie numery ewidencyjne CUc-501 do CUc-507, natomiast napędzane Pratt & Whitney – CUw-551 do CUw-572.

W DYWIZJONACH ROZPOZNAWCZYCH
25 czerwca 1941 r. naloty sowieckiego lotnictwa na cele w Finlandii rozpoczęły tzw. wojnę kontynuacyjną. Od 26 czerwca sześć samolotów z silnikami Wright przydzielono do walczącego na północ od jeziora Ładoga dywizjonu rozpoznawczego Lentolaivue 12 (LLv 12), gdzie weszły w skład 1. i 2. Eskadry (lentue) dotychczas latających na myśliwskich Gloster Gladiatorach, podczas gdy 3. Eskadra zachowała samoloty rozpoznawcze Fokker C.X. Pierwsze loty bojowe na amerykańskich myśliwcach jednostka zrealizowała 29 czerwca. Szybko doświadczono jednak problemów z zawodnymi, jak się okazało, silnikami Wrighta i 10 lipca w sprawności bojowej pozostały jedynie dwa Hawki-75, które następnego dnia zaatakowały sowiecką kolumnę. 12 lipca w czasie lotu rozpoznawczego zaginął H-75A-4 CU-507 pilotowany przez por. (Luutnantti) V. Hytti. Tego też dnia żaden z Hawków-75 nie znajdował się w gotowości bojowej. 16 lipca jednostka otrzymała rozkaz przekazania swoich Curtissów do dywizjonu myśliwskiego LLv 32, który w zamian oddał do LLv 12 tuzin samolotów Fokker D.XXI.

Drugim dywizjonem rozpoznawczym wyposażonym w pierwszych dniach wojny kontynuacyjnej w Curtissy był Lentolaivue 14, który operował nad Przesmykiem Karelskim. Do LLv 14 przydzielono osiem maszyn z silnikami Pratt & Whitney. Także i w tym przypadku w Curtissy wyposażono 1. i 2. Eskadrę, podczas gdy 3. Eskadra operowała na Fokkerach C.X. LLv 14 pierwsze loty bojowe na Curtissach przeprowadził 30 czerwca, a ostatnie 14 lipca. Następnie podobnie jak LLv 12 jednostka przekazała amerykańskie maszyny do dywizjonu myśliwskiego z LLv 32, skąd w ich miejsce pozyskano część Fokkerów D.XXI.

W LENTOLAIVUE 32
W chwili rozpoczęcia Wojny Kontynuacyjnej dywizjon myśliwski LLv 32 posiadał 1. Eskadrę na samolotach Hawker Hurricane natomiast eskadry 2. i 3. latały na Fokkerach D.XXI z silnikami Bristol Mercury. Do 15 lipca dywizjon odniósł 10 zwycięstw powietrznych (4 I-153, 3 SB, 2 Pe-2, 1 DB-3), po pięć zestrzeleń na każdym z obu eksploatowanych typów. W połowie lipca zapadła decyzja o przezbrojeniu LLv 32 w Curtissy, przy czym posiadane D.XXI z silnikami Mercury zostały przekazane do jednostek rozpoznawczych (które w zamian przekazały swoje Curtissy), D.XXI z silnikami Pratt & Whitney Wasp do LLv 30, natomiast Hurricane’y do dywizjonu LLv 10. Zadaniem dywizjonu była osłona fińskich oddziałów walczących w rejonie rzeki Vuoksi.

Pierwszy sukces na Curtissach odniesiono 16 lipca, kiedy wspólnym łupem mjr. (Majuri) Olavi Ehrnrootha i st. chor. szt. (Lentomestari) Eino Koskinena padł jeden z czterech napotkanych przez fiński klucz dwupłatowych myśliwców Polikarpow I-153. Następnego dnia kolejny taki samolot zestrzelił indywidualnie kpt. (Kapteeni) Paavo Berg, którego maszyna została w walce uszkodzona, zmuszając go do lądowania przymusowego. 21 lipca mjr Ehrnrooth zaliczył zestrzelenie następnego I-153.

22 lipca poniesiono pierwszą stratę, kiedy w walce z sowieckimi myśliwcami atakującymi lotnisko Utti został zestrzelony H-75A-4 CU-501 pilotowany przez plut. (Alikersantti) Mauno Kirjonena, który uratował się na spadochronie, zgłaszając zestrzelenie dwóch I-153. Ten sam pilot 1 sierpnia meldował o strąceniu myśliwca MiG-3.
30 lipca dywizjon LLv 32 trafił na lotnisko Lappeenranta, z zadaniem wsparcia natarcia na Przesmyku Karelskim.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 1/2015