Czarne krzyże nad Zatoką Gdańską, czyli niemieckie lotnictwo morskie nad Bałtykiem podczas Polenfeldzug 1939. Cz. 1.

Andrzej Olejko

Problematyka działań powietrznych nad Polską w 1939 roku dla historyków jest stale aktualna, a wraz z odnajdywaniem coraz to nowszych materiałów źródłowych, staje się ona coraz bardziej intrygująca dla tych badaczy, którzy starają się wypełnić powszechnie występujące tzw. „białe plamy”.

W świetle mało znanych, bądź nieznanych niemieckich źródeł archiwalnych warto spojrzeć na wydarzenia z 1939 roku przez pryzmat niejednokrotnie odbrązowienia, dając miejsce nowemu obrazowi, jakże tragicznego „polskiego września”.

Załogi niemieckich wodnosamolotów rozpoczęły 23 VIII 1939 roku loty w rejonie polskich wód terytorialnych, w celu rozpoznania polskich portów, bazy Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku (MDLot.), ruchu statków na wodach Zatoki Gdańskiej i w rejonie Gdyni oraz umocnień nadbrzeżnych w rejonie półwyspu Hel (Rejon Umocniony – RU – Hel). Załogi wodnosamolotów miały za zadanie zlokalizować okręty Polskiej Marynarki Wojennej (PMW) i jednostki floty handlowej. Ponadto loty rozpoznawcze prowadzone były na całym obszarze akwenu bałtyckiego, od Zatoki Fińskiej do Cieśnin Duńskich, ze zdarzającymi się wypadkami naruszania polskiego obszaru powietrznego, gdzie „ciekawskie” załogi niemieckich wodnosamolotów natrafiały na kontrakcję ze strony polskiej obrony przeciwlotniczej (opl.). Zasadnicze zadanie przypadło załogom Kü.Fl.Gr. 506. (do 22 X 1939 roku jednostka bazowała w bazie lotnictwa morskiego w Neutief-Pillau), które miały rozpoznawać polskie bazy morskie, patrolować w rejonie koncentracji własnej Floty, a w razie potrzeby postawić nad nią zasłonę dymną.

30 VIII 1939 roku ruch statków w rejonie polskiego Wybrzeża prawie całkowicie ustał, gdyż w końcu sierpnia 1939 roku, z portu handlowego w Gdyni zaczęły „uciekać” statki handlowe obcych bander. W pasie polskich wód terytorialnych, w końcu sierpnia 1939 roku najaktywniej z grona jednostek niemieckiego lotnictwa morskiego działały załogi wspomnianego Kü. Fl. Gr. 506. z bazy w Pillau-Neutief (d-ca Obstlt. W. von Wild), od 23 VIII 1939 roku wykonujące systematyczne rozpoznanie powietrzne Zatoki Gdańskiej. W Kriegstagebuch Kü. Fl. Gr. 506. zanotowano:

23 VIII 1939 roku

Godz. 13.50-14.02 – rozkaz dowództwa lotnictwa Morza Bałtyckiego (F.d.Luft. Ost.) zapowiadał, a następnie wprowadzał pogotowie startowe w K.A.St. 1./506; godz. 14.58 – start wodnosamolotu pływakowego typu Heinkel He-114 (He-60?) o oznakowaniu kodowym S4+ZH – wodowanie miało miejsce o godz. 17.27; wodnosamolot pływakowy typu Heinkel He-60 o oznakowaniu kodowym S4+S wystartował do lotu rozpoznawczego o godz. 17.37 – wodowanie miało miejsce o godz. 19.05; wodnosamolot tego typu o oznakowaniu kodowym S4+U wystartował o godz. 19.15 i wodował o godz. 21.15 – rejon lotów obejmował Zatokę Gdańską.

24 VIII 1939 roku

W oparciu o dane z Kriegstagebuch Kü.Fl.Gr. 506. o godz. 3.24 miał miejsce start wodnosamolotu pływakowego typu Heinkel He-114 z oznakowaniem kodowym S4+UH z K.A.St. 1./506. – wodowanie miało miejsce o godz. 6.25; o godz. 7.10 miał miejsce start wodnosamolotu pływakowego typu Heinkel He-60 z oznakowaniem kodowym S4+W – wodowanie miało miejsce o godz. 10.35. Meldunek z godz. 11.00 z rejonu redy portu handlowego w Gdyni mówił o zaobserwowaniu wyjścia w morze oraz o stojących na kotwicy dwóch kontrtorpedowców klasy Grom, stawiacza min Gryf, kontrtorpedowca klasy Burza w rejonie portu, okrętów podwodnych w Porcie Wojennym (PW) w Helu oraz ruchu parowców w kierunku na północ od wybrzeża półwyspu Hel (w Gdyni zaobserwowano mały parowiec do 2000 ton); o godz. 11.17 miał miejsce start wodnosamolotu pływakowego typu Heinkel He-60 z oznakowaniem kodowym S4+X – wodowanie miało miejsce o godz. 14.40; godz. 14.55 miał miejsce start wodnosamolotu pływakowego ww. typu z oznakowaniem kodowym S4+S – wodowanie miało miejsce o godz. 18.15; o godz. 18.27 miał miejsce start wodnosamolotu wymienionego typu z oznakowaniem kodowym S4+Q – wodowanie miało miejsce o godz. 21.31 – rejon lotów obejmował Zatokę Gdańską.

25 VIII 1939 roku

Na podstawie danych z Kriegstagebuch Kü.Fl.Gr. 506., o godz. 3.23 miał miejsce start wodnosamolotu pływakowego typu Heinkel He-60 z oznakowaniem kodowym S4+Z, wodowanie miało miejsce o godz. 7.15; o godz. 7.35 miał miejsce start wodnosamolotu ww. typu z oznakowaniem kodowym S4+Y – o godz. 09.34 miało miejsce wodowanie (wodnosamolot dwukrotnie został ostrzelany przez polską opl. [1. MDAPL– o godz. 8.33 i 8.40]); o godz. 10.17 miał miejsce start wodnosamolotu pływakowego typu Heinkel He-60 z oznakowaniem kodowym S4+O – wodowanie miało miejsce o godz. 13.27; o godz. 14.45 miał miejsce start wodnosamolotu pływakowego ww. typu z oznakowaniem kodowym S4+U – wodowanie miało miejsce o godz. 17.15; o godz. 17.26 miał miejsce start wodnosamolotu pływakowego ww. typu z oznakowaniem kodowym S4+W – wodowanie miało miejsce o godz. 20.10 – rejon lotów obejmował Zatokę Gdańską. Meldunek z godz. 17.30 mówił o rozpoznaniu trzech okrętów PMW – dwóch kontrtorpedowców klasy Grom i jednego klasy Burza w rejonie portu okrętów podwodnych (PW) w Helu, zaś w rejonie Gdyni – jeden kontrtorpedowiec klasy Burza na kotwicy i brak ruchu statków handlowych (małe parowce do 1000 ton pod Gdynią). Żadnego ruchu w rejonie PW i portu rybackiego Hel. Bateria plot. w Hochredlau (pol. Redłowo – 1. MDAPL) oddała dwa strzały o godz. 18.20 i 18.55. Wraz ze zbliżającym się terminem „Fall Weiss” o godz. 19.40 ogłoszono dla jednostki stan alarmowy od godz. 20.00 (dla dziewięciu załóg i dziewięciu wodnosamolotów w każdej Staffel), zaś o godz. 19.54 otrzymano rozkaz wykonania „Fall Weiss” („Dampfer [26 VIII], godz. 4.30 auslaufbereitet”). O godz. 23.05 otrzymany rozkaz z F.d.Luft. Ost – „Neptun” – mówił: „Transportübung Lübeck odwołane, Y początkowo zajęte. Gotowość od godz. [0]3:30”.

26 VIII 1939 roku – 29 VIII 1939 roku – W Kriegstagebuch Kü.Fl.Gr. 506. zapisano: „Gotowość dzienna. Spokój w okresie nocnym”.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO nr specjalny 4/2016