Czołgi T-72 w konflikcie syryjskim

Marcin Gawęda

Szacuje się, że Syryjska Arabska Armia miała w chwili wybuchu rewolucji ok. 1600 czołgów podstawowych rodziny T-72 (T-72, T-72M, T-72M1, T-72AW). Nawet zważywszy na fakt, że część była niesprawna, to i tak daje to setki wozów, które obok ok. 2000 czołgów T-55 i T-62 biorą aktywny udział w walkach na wszystkich frontach wojny domowej. Broń pancerna – obok lotnictwa i artylerii – jest jednym z głównych elementów determinujących asymetrię konfliktu, jakkolwiek coraz większa liczba wozów bojowych – także czołgów T-72 – wykorzystywana jest bojowo przez rebeliantów.

T-72 TURMS-T
Czołgi rodziny T-72 są najbardziej zaawansowanymi technicznie pośród całego parku sprzętu pancernego armii syryjskiej. Spośród nich z kolei najbardziej nowoczesnymi jest ok. 120 wozów zmodernizowanych we Włoszech. Kontrakt na modernizację 122 czołgów T-72 z włoską firmą Galileo Avionica (obecnie Selex ES) podpisany został w 1998 r. i opiewał na ok. 200 mln dolarów (wg innych danych na 220 mln).

Zakres modernizacji syryjskich T-72 z udziałem włoskich specjalistów sprowadzał się przede wszystkim (i jak się wydaje wyłącznie) do zamontowania systemu kierowania ogniem TURMS-T. TURMS-T został opracowany w latach 90. XX wieku przez Galileo Avionica z Florencji i jest rozwinięciem, zastosowanego w czołgu podstawowym C1 Ariete i kołowym niszczycielu czołgów B1 Centauro, systemu TURMS. TURMS-T – Tank Universal Reconfiguration Modular System – przeznaczony jest do modernizacji sowieckich czołgów rodziny „T” (stąd dodatkowe oznaczenie literowe) i został m.in. zastosowany w modernizacji czeskich czołgów T-72M1 do standardu T-72M4Cz (30 wozów w latach 2003–2005).

Podstawowe elementy systemu TURMS-T to m.in.: dzienno-nocny monokularowy stabilizowany celownik działonowego z dalmierzem laserowym Ares, dzienno-nocny panoramiczny przyrząd obserwacyjny Attila dowódcy czołgu (tak Ares, jak i Attila mają nocny kanał termowizyjny z kamerą II gen.), cyfrowy przelicznik balistyczny, pulpity sterowania dowódcy i działonowego, zespół czujników wprowadzających dane ważne do wyliczenia nastaw do strzelania (meteorologiczny, położenia wieży, kąta podniesienia armaty, akcelerometry etc.).

Jak się okazuje nie wszystkie syryjskie czołgi zostały zmodernizowane w jednakowy sposób. Znaczna część z nich nie otrzymała panoramicznego przyrządu dowódcy. Dlaczego tak się stało – brak jednoznacznej odpowiedzi. Wydaje się, że głównym powodem ograniczenia zakresu modernizacji części czołgów mogły być względy finansowe, stąd pełny system – wraz z przyrządem Attila – zainstalowano na niewielu zmodernizowanych czołgach. Ich liczba nie jest znana. Być może zdecydowano, że TURMS-T w pełnej konfiguracji otrzymają tylko wozy dowódców plutonów lub kompanii?

Jeszcze przed wybuchem rewolucji w 2011 r. sugerowano, że zakres modernizacji jest nieco większy, niż jedynie instalacja systemu TURMS-T. Pojawiały się informacje o tym, że zmodernizowane czołgi otrzymają pancerz reaktywny, będą mogły odpalać z lufy armaty ppk 9M119M/M1 Inwar/Inwar- M systemu 9K119 Rieflieks/Rieflieks-M i że mają zainstalowany nowy, efektywny system przeciwpożarowy i przeciwwybuchowy. Z dzisiejszej perspektywy wydaje się to nieprawdą – zakres modernizacji sprowadzał się głównie do instalacji nowego SKO.

Zmodernizowane czołgi T-72 i T-72M1 z SKO TURMS-T, które do tej pory można było zobaczyć na filmach i fotografiach, nie mają nowego pancerza reaktywnego. Nie ma także doniesień o użyciu systemu Reflieks, a zniszczone (wypalone) wraki wskazują, że także rzekoma instalacja systemu przeciwpożarowego nie była prawdą.

Nie wiadomo także dlaczego zdecydowano się na modernizację aż trzech wersji bazowego czołgu, a nie tylko jednej – najnowszej. W efekcie po modernizacji w linii znalazły się czołgi: T-72 TURMS-T, T-72M1 TURMS-T i – najmniej liczne – T-72AW TURMS-T. O ile fotografie z Syrii potwierdzają istnienie wersji T-72M1 i T-72AW z TURMS-T, o tyle istnienie zmodernizowanych T-72 „bez litery” – o czym informują źródła zachodnie – nie jest już takie pewne. Kilka zdjęć zniszczonych wozów z wieżą starego typu i dobrze widocznym „włoskim” celownikiem działonowego jest niestety kiepskiej jakości i nie daje pewności co do rzeczywistej wersji czołgu.

Po zakończeniu modernizacji i odbiorze przez Syryjską Arabską Armię czołgi z SKO TURMS-T weszły do wyposażenia batalionów elitarnej dywizji Gwardii Republikańskiej, której zadaniem jest obrona Damaszku. Dywizja wyposażona jest wyłącznie w czołgi T-72. Z trzech brygad dywizji, 104. i 106. dysponują T-72AW, a 105. zmodernizowanymi z TURMS-T. Drugi elitarny związek taktyczny – 4. Dywizja Pancerna – ma wyłącznie czołgi T-72AW. Reszta wozów T-72 wszystkich wersji stanowi wyposażenie batalionów pancernych niektórych dywizji pancernych.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 5/2014

Wróć