Czołg ciężki IS-7 rocznik 1946. Droga do powojennego radzieckiego czołgu ciężkiego
Krzysztof Cieślak
7 września 1945 roku na berlińskiej Defiladzie ZwycięstwaArmia Czerwona zaprezentowała swój najnowszy czołg IS-3. Nie był on co prawda zbyt udaną konstrukcją, ale miał bardzo groźny wygląd. Niemniej wywołał u byłych sojuszników szok i zmusił ich do intensyfikacji prac nad własnymi konstrukcjami mogącymi z nim rywalizować. Tymczasem na wschodzie zamierzano zbudować nowy czołg ciężki o parametrach przewyższających niemieckiego Królewskiego Tygrysa pod względem uzbrojenia i grubości pancerza, przy jednocześnie znacznie lepszych możliwościach jazdy i pokonywania terenu. Szczególnie imponująca była prędkość maksymalna, znacznie większa od osiąganej przez czołgi średnie.
Wymagania techniczno-taktyczne dla nowej generacji czołgów ciężkich zatwierdzono w GBTU KA 3 grudnia 1943 roku. Przewidywano masę pojazdu w granicach 55 ton i uzbrojenie w postaci armaty kal. 122 mm lub haubico-armaty kal. 152 mm. W tym czasie możliwości wyboru uzbrojenia dla czołgów ciężkich były mocno ograniczone ze względów konstrukcyjnych. Armaty kal. 85 mm strzelające amunicją scaloną zapewniającą większą szybkostrzelność miały niewystarczającą prędkość wylotową i używano do nich zbyt lekkiej amunicji burzącej. Zarówno efekt użycia pocisków przeciwpancernych, jak i burzących nie spełniał oczekiwań. Z kolei amunicja rozdzielnego ładowania dział dużego kalibru mocno ograniczała szybkostrzelność. Pancerz kadłuba miał dochodzić z przodu do 200 mm. Wieża i boki kadłuba miały mieć grubość 160 mm, tył kadłuba zaś 120 mm. Chodziło przede wszystkim o uzyskanie odporności na ostrzał pociskami przeciwpancernymi kal. 75 i 88 mm z każdej odległości. Przy silniku o mocy 589–736 KW (800–1000 KM) przewidywano prędkość maksymalną 35 km/h. Konieczne było jednak skonstruowanie tych jednostek napędowych od podstaw. Załogę miało stanowić pięciu ludzi. Przewidywano oddzielenie zbiorników paliwa od przedziału silnikowego i umieszczenie ich pod przedziałem bojowym. Poważnie rozpatrywano możliwość zastosowania transmisji elektro-mechanicznej. W tym przypadku wyraźnie można wyczuć fascynację niemieckimi urządzeniami tego typu.
Pierwsze projekty powstały już na początku 1944 roku, chociaż konkretne wymagania techniczne sprecyzowano dopiero 21 marca tegoż roku. Opracowano je w oparciu o wnioski z użycia bojowego czołgów IS-85 pod Korsuniem Szewczenkowskim. Główny nacisk kładziono na odporność pancerza, a szczególnie czołowego. Domagano się, aby przednie pancerze kadłuba i wieży oraz boczne kadłuba były odporne na ogień dział Tygrysów, Panter i Ferdynardów z każdego dystansu. Boczny pancerz wieży i dołu kadłuba miał być odporny z odległości 500 m i więcej. Uzbrojenie nowego czołgu miała stanowić armata kal. 122 mm wyposażona w zamek klinowy i umieszczona w wieży o średnicy podstawy zwiększonej do 2000 mm. Poprzez zwiększenie mocy napędu prędkość jazdy miała wynosić około 40 km/h. Przewidywano zastosowanie dwóch typów transmisji, mechanicznej i elektro-mechanicznej.
Mające charakter doświadczalny Zakłady nr 100 opracowały szereg wariantów IS-2 z różnym uzbrojeniem i zmienionym układem jezdnym. Jeden z wariantów opracowany pod kierunkiem N. F. Szaszmurina i noszący oznaczenie IS-2M przewidywał przeniesienie przedziału bojowego na tył czołgu. Jednocześnie powstały projekty wersji rozwojowych IS-2 oznaczone, jako IS-5 i IS-6. Drugi z tych projektów doczekał się realizacji w dwóch wariantach; Obiekt 252 z dużymi kołami jezdnymi bez rolek podtrzymujących i transmisją mechaniczną oraz Obiekt 253 z układem jezdnym od IS-2 i transmisją elektro-mechaniczną. Oznaczenie IS-5 zostało ponownie wykorzystane dla przewidywanego wariantu seryjnego czołgu Obiekt 730, ale dość szybko zmieniono je na IS-8.W wyniku zarówno rywalizacji, jak i współpracy Zakładów nr 100 oraz Zakładów Kirowskich (obydwa z Czelabińska) powstał czołg Kirowiec 1 produkowany później, jako IS-3. Był to mocno zmodernizowany IS-2 zbudowany z wykorzystaniem wielu agregatów poprzednika. Z kolei w samych Zakładach Kirowskich CzKZ powstał w 1944 roku właściwie całkowicie nowy czołg IS-4, jedynie ogólną koncepcją przypominający IS-2.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia nr specjalny 2/2022