Czołg KW-1S
Krzysztof Cieślak
Próby modernizacji
Czołg KW-1 był niemal podręcznikowym obrazem stanu sowieckiego przemysłu zbrojeniowego. Ciekawy projekt łączący gruby pancerz z efektywnym uzbrojeniem, układ jezdny zapewniający możliwość pokonywania terenu niedostępnego dla wielu innych czołgów połączone z zawodnymi i niedopracowanymi agregatami, a do tego brak możliwości szybkiego usunięcia chociażby części wad. Już w warunkach określanych jako pokojowe produkowano czołg z mechanizmami o dużej zawodności. Działania wojenne spowodowały wstrzymanie większości prac związanych z modernizacją, a ponadto zwiększenie produkcji przyczyniło się do gwałtownego spadku jakości. Problem polegał także na tym, że na wprowadzanie jakichkolwiek zmian nie było czasu. Brakowało także odpowiednich materiałów i wykwalifikowanych kadr.
Na początku 1942 roku wprowadzono w konstrukcji czołgu szereg zmian i uproszczeń. Odlewane wieże w obu wariantach miały masę większą niż spawane. Wprowadzenie w wariancie lekkim pancerza o grubości 82 mm miało już wpływ na wzrost masy, wieża z pancerzem 95-100 mm i 110 w wariancie ciężkim miała natomiast masę zdecydowanie większą. Wprowadzenie odlewanych ogniw gąsienicy i brak obróbki krawędzi płyt pancerza również miały swój udział we wzroście masy. Przy przemarszach czołg zabierał dodatkowe zbiornika z paliwem i wyposażenie konieczne do napraw i obsługi wozu. Często zabierano też ponadnormatywny zapas amunicji. W efekcie masa całego pojazdu zbliżała się do 50 t. Takiego obciążenia często nie wytrzymywał układ jezdny, a niemal zawsze fatalnie skonstruowana skrzynia przekładniowa. Wiosną 1942 roku znaczną część czołgów utracono w wyniku poważnych usterek technicznych. Zwiększona masa ograniczała także możliwości poruszania się w terenie oraz znacznie ograniczała prędkość. Kolejnym problemem były drewniane mosty niedostosowane do tak ciężkich pojazdów i brak wystarczającej ilości platform kolejowych mogących unieść taki czołg. Potężny pancerz, który miał być głównym atutem KW, okazał się być jego piętą achillesową. Oprócz tego przeciwnik zaczął wprowadzać na większą skalę artylerię przeciwpancerną zdolną do pokonania nawet tak grubej osłony.
Próby ograniczenia masy KW-1
Pierwsze działania zmierzające do redukcji masy KW-1 podjęto już na początku 1942 roku. 23 lutego Państwowy Komitet Obrony podjął uchwałę nr 1334 ss nakazującą zakładom CzKZ przekazywanie od 15 kwietnia czołgów z masą zmniejszoną do 45-45,5 t wyposażonych w silniki wysokoprężne o mocy 478 kW (650 KM). Uchwała ta następnego dnia została w formie rozkazu przekazana do ludowego komisariatu przemysłu czołgowego, a 26 lutego potwierdził ją jako rozkaz ludowy komisarz obrony. Rozkaz z 24 lutego zawierał pewne konkretne postanowienia i wyglądał następująco:
Ściśle tajne
Sporządzenie kopii kategorycznie zakazane
ROZKAZ
LUDOWEGO KOMISARZA
PRZEMYSŁU CZOŁGOWEGO
Nr 222 mss
Miasto Moskwa 24 lutego 1942 roku
O produkcji czołgów KW-1 o masie 45-45,5 tony z dieslem o mocy 650 KM
Dla wykonania uchwały Państwowego Komitetu Obrony z 23 lutego 1942 r. NAKAZUJĘ:
- Dyrektorom: Zakładów Kirowskich (tow. Machoninowi) i Uralskich Zakładów Maszynowych (tow. Muzrukowowi) zapewnić od 15 kwietnia 1942 r. produkcję czołgów KW-1 o masie 45-45,5 tony z dieslem o mocy 650 KM.
- Zmniejszenie masy czołgu KW-1 należy przeprowadzić poprzez:
a) zmniejszenie ogólnej grubości przednich części pancerza kadłuba czołgu z ekranami do 95 mm
b) zmniejszenie grubości zdejmowanych pokryw kadłuba , stropu wieży i pokryw włazów do 30 mm, z zachowaniem średniej twardości 3,4-3,8 według Brinella.
c) zmniejszenie grubości tylnych płyt kadłuba czołgu do 60 mm
d) zmniejszenie grubości tylnych płyt dna do 20 mm
- Dyrektorowi Uralskich Zakładów Maszynowych tow. Muzrukowowi zabezpieczyć w terminie do 25 marca b.r. dostawę dla Zakładów Kirowskich kadłubów czołgów zgodnych z 2 punktem tego rozkazu.
- Dyrektorom: Zakładów Kirowskich (tow. Machoninowi) i Uralskich Zakładów Maszynowych (tow. Muzrukowowi) przeprowadzić jak najbardziej stanowczą walkę o dyscyplinę, systematycznie utrzymywać masę elementów czołgów i surowo karać winnych dopuszczenia się odstępstw od ustalonych norm.
- towarzyszom Machoninowi i Muzrukowowi uwzględnić, że Państwowy Komitet Obrony w swoim rozporządzeniu dopuścił przy walcowaniu pancerza o grubości 75 mm tolerancję dla grubości płyt minus 2 mm plus 1 mm z odpowiednimi zmianami warunków technicznych dla wytrzymałości pancerza i zobowiązał Ludowy Komisariat Metali Pospolitych (tow. Tewosjana) do zapewnienia dostaw pancerzy z wymienioną tolerancją od 10 marca 1942 r.
- Mojemu zastępcy tow. Stiepanowowi i dyrektorom zakładów towarzyszom Machoninowi i Muzurokowowi co 10 dni przekazywać do mnie o trybie wypełniania powyższego rozkazu.
Podpisano: Ludowy Komisarz Przemysłu czołgowego W. Małyszew.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 2/2017