Czołg piechoty Mark I (A11)

Zbigniew Lalak

Kariera bojowa czołgu A11 trwała zaledwie sześć dni. 27 maja 1940 roku brygadier Douglas Henry Pratt dowodzący 1. Armijną Brygadą Czołgów otrzymał rozkaz niezwłocznego skierowania swojej jednostki do Dunkierki, skąd miał się ewakuować do Anglii. Następnego dania o 16.50 zniszczone zostały dwa ostatnie czołgi, które zostały w brygadzie. Tak zakończyła się bojowa historia czołgów piechoty A11, w które była wyposażona brygada; były to ostatnie seryjnie produkowane czołgi w armii brytyjskiej, których zadaniem było bezpośrednie wpieranie piechoty. Zatem dopiero po 22 latach armia brytyjska porzuciła ostatecznie pogląd na wykorzystanie powolnych, dobrze opancerzonych czołgów operujących w szykach piechoty czołgów, który wykrystalizował się w latach wielkiej wojny.

Na początku lat 30. w armii brytyjskiej krystalizowały się poglądy na użycie wojsk pancernych. W sformułowaniu doktryny pomogło utworzenie w 1927 roku Experimental Mechanized Force, które w następnym roku przekształciły się w Experimental Armoured Force. W składzie tej jednostki znajdowały się dwa bataliony czołgów, batalion lekkiej piechoty, dywizjon artylerii zmechanizowanej, samodzielna bateria artylerii samobieżnej oraz zmechanizowana kompania inżynieryjna. Brytyjczycy przeprowadzili szereg ćwiczeń polowych, które pozwoliły opracować podstawy organizacyjne dla sformowania brygady czołgów.

Oficjalnie 1. Brygada Czołgów (co interesujące, już na samym początku zwrócono uwagę, że ponieważ brygada składa się z jednostek czołgów, piechoty i artylerii zmechanizowanej, bardziej adekwatną nazwą byłaby „brygada pancerna”, jednak po dyskusjach postanowiono używać tradycyjnej nazwy „brygada czołgów”) została sformowana 30 września 1931 roku (1 kwietnia 1931 roku powstała Mieszana Brygada Czołgów), której dowódca został brygadier Charles Broad. W skład brygady wchodziły cztery bataliony czołgów, 2. Batalion RTC, który stacjonował w Farnborought, 3. Batalion RTC z miejscem stacjonowania w Lydd, 5. Batalion RCT, który znajdował się w Perham Down, oraz 1. Batalion RTC także w Perham Down. Dowództwo i sztab brygady znajdowało się w Pinehurst. W 1929 roku Brytyjczycy doszli do wniosku, że batalion czołgów powinien się składać z dwóch kompanii czołgów lekkich po 16 wozów w każdej oraz jednej kompanii czołgów lekkich z 32 wozami. W ten sposób zorganizowane były trzy bataliony czołgów: 2., 3. i 5. Batalion RTC, 1. Batalion RTC dysponował natomiast trzema kompaniami czołgów lekkich, dlatego nazywano go batalionem lekkim. Na początku 1930 roku zmieniono organizacje kompanii czołgów, wprowadzając kompanie mieszane. W każdym batalionie miały się znajdować trzy takie kompanie, a dodatkowo w dowództwie batalionu pluton czołgów bezpośredniego wsparcia (5 wozów uzbrojonych w haubicę 3,7 cala). W kompanii mieszanej znajdowały się trzy plutony: dwa plutonu czołgów średnich (po 5 wozów) oraz pluton czołgów lekkich (7 wozów). Na wyposażeniu 1. Brygady Czołgów RTC znajdowały się czołgi średnie Medium Mark I oraz Mark II oraz tankietki Carden-Loyd Mark V i Mark VI, a także 12 nowych czołgów lekkich Mark II.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 5/2017