Czołg szybki Mark VIII (A27) Cromwell
Zbigniew Lalak
W lipcu 1940 roku wskutek analizy walk brytyjskich jednostek pancernych we Francji War Office ogłosiło wymagania taktyczno-techniczne na nowy czołg szybki. Pancerz przedni nowego czołgu miał wynosić aż 75 mm (2,95 cala), uzbrojeniem miała być armata 2-funtowa lub haubica 3,7 cala oraz ciężkie karabiny maszynowe Besa kalibru 7,92 mm. Władze zdawały sobie sprawę, że armata 2-funtowa jest niewystarczającym uzbrojeniem ofensywnym, więc już od 1938 roku trwały prace nad nowym modelem armaty 6-funtowej (w lipcu 1940 roku zamówiono 15 takich armat) i wkrótce zdecydowano, że nowa armata ma być głównym uzbrojeniem czołg. Zakładano, że w ten sposób powstanie nowa generacja brytyjskich czołgów.
War Office otrzymało trzy oferty z zakładów: Vauxhall Motors, Nuffield Mecanization and Aero oraz Birmingham Railway Carrige and Wagon Company (BRCW). Vauxhall Motors przedstawiły nieco „lżejszą” wersję czołgu A22 oznaczoną jako A23. Pozostałe dwa projekty opierały się na czołgu Crusader, który był projektowany. Czołg Nuffield Mecanization and Aero otrzymał oznaczenie A24 i 17 stycznia 1941 roku zapadła decyzja o dalszych pracach nad tym projektem. Nuffield zaproponował maszynę, która swoimi rozwiązaniami była kontynuacją dotychczas budowanych czołgów, co oznaczało, że nie będzie większych trudności z przestawieniem produkcji; jednostką napędową był silnik Nuffield-Liberty.
Zakłady Nuffield Mechanisation and Aero wprowadziły ten silnik pochodzący z lat wielkiej wojny jeszcze w 1936-37 roku. Został zmodyfikowany w stosunku do swojego amerykańskiego poprzednika i jako Mark II był montowany w czołgach szybkich Mark III (A13). Powstanie nowego czołgu A15 Covenanter z silnikiem Meadows nie oznaczało bynajmniej końca kariery silnika Nuffield-Liberty – wprowadzono bowiem do służby liniowej Crusadery z nową wersją silnika Mark III, a wkrótce Mark IV o mocy 415 KM, który miał napędzać nowy czołg Cromwell I (nazwę zmieniono na Cavalier). Silnik Nuffield-Liberty miał bardzo mały potencjał modernizacyjny. Wersja Mark IIIA i Mark IIIB przeznaczone dla czołgów Crusader miały moc 340 KM i były bardzo awaryjnel; po części był to efekt bardzo niedbałego wykonania, ale wina leżała głównie w samym silniku. Nowy Mark IV przeznaczony dla czołgu A24 miał zwiększoną średnicę rury ssącej z 46 do 56 mm, wprowadzono silnik pomocniczy Solex 56ZNHE, zwiększono stopień sprężania z 5,2 do 5,35, co ostatecznie pozwoliło na uzyskanie mocy 415 KM przy 1775 obr./min. Ponieważ w czołgach Crusader występowały bardzo poważne problemy z chłodzeniem i układem wentylatorów, wprowadzono nowe, bardziej wydajne, co oznaczało jednak zmniejszenie mocy użytecznej do 380 KM. Czołg Cavalier (Cromwell I) miał masę własną większą od Crusadera III aż do 6 ton, więc szybkość wozu spadała o 4 mile/h.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 2/2017