Czołgi ciężkie IS-2 – malowanie i oznakowanie w Wojsku Polskim
Przemysław Skulski
W okresie II wojny światowej radzieckie czołgi ciężkie IS-2 znalazły się również na wyposażeniu jednostek pancernych Wojska Polskiego. Pierwsze wozy tego typu otrzymano latem 1944 r. i znalazły się one na stanie formowanych wówczas 4. i 5. Pułku Czołgów Ciężkich, które miały wzmocnić odpowiednio 1. i 2. Armię Wojska Polskiego. Obie jednostki otrzymały wozy wyprodukowane w Zakładach Kirowskich w Czelabińsku. Wydaje się, że były to głównie pojazdy późnych modyfikacji z ukośną przednią częścią kadłuba i szeroką osłoną jarzma armaty. Warto w tym miejscu dodać, że czołgi tego typu w niektórych polskich publikacjach niesłusznie są nazywane IS-2M (lub IS-2m). Według radzieckiej nomenklatury była to po prostu późna wersja IS-2. Oznaczenie IS-2M stosowano do powojennych radzieckich modyfikacji „Stalinów”, które nigdy nie były na wyposażeniu polskich jednostek.
Debiut bojowy 4. Pułku miał miejsce w lutym i marcu 1945 r. podczas walk o przełamanie Wału Pomorskiego. Następnie jednostka uczestniczyła w szturmie Kołobrzegu. W boju utracono co najmniej 7 wozów, a wiele innych czołgów było poważnie uszkodzonych, dlatego w kwietniu 1945 r. pułk otrzymał uzupełnienie. Były to używane wozy przekazane przez Rosjan. W kwietniu i maju 1945 r. jednostka brała udział w operacji berlińskiej, kończąc swój szlak bojowy nad Łabą. Natomiast 5. Pułk działania bojowe rozpoczął po sforsowaniu Nysy, walcząc w kwietniu 1945 r. w rejonie Budziszyna. W zaciętych walkach w rejonie miejscowości Kleinwelka jednostka straciła połowę z 21 IS-ów.
IS-y stanowiły również uzbrojenie 6. Pułku Czołgów Ciężkich utworzonego jesienią 1944 r. Historia tej jednostki była jednak bardzo krótka, bowiem po rezygnacji z tworzenia 3. Armii Wojska Polskiego pułk został rozwiązany. Nastąpiło to drugiej połowie w listopada 1944 r., a otrzymane czołgi (21 pojazdów) zostały zwrócone dowództwu 1. Frontu Białoruskiego. Ostatnią polską jednostką związaną z ISami-2 był 7. Pułk Czołgów Ciężkich, który został sformowany 1 maja 1945 r. Jednak sprzętu bojowego pułk ten nigdy nie otrzymał. W okresie II wojny światowej polskie jednostki pancerne otrzymały w sumie 70 czołgów ciężkich IS-2 (z tej liczby 21 zostało zwróconych Rosjanom). W wyniku działań bojowych zniszczeniu uległo około 30 pojazdów.
W latach powojennych stan posiadania Wojska Polskiego powiększył się o IS-y ściągnięte z pól bitewnych i wyremontowane (były to pojedyncze wozy) oraz pojazdy zakupione w ZSRR pod koniec lat 40. i na początku 50. Czołgi zakupione w ZSRR były wozami używanymi, zarówno wczesnej, jak i później wersji. Były wśród nich także „hybrydy” – wozy z wczesnym typem kadłuba i późną wieżą. W szczytowym okresie (1955 r.) Wojsko Polskie dysponowało 178 „Stalinami”. Znajdowały się one w dwóch jednostkach czołgowych: 4. Pułku Czołgów Ciężkich oraz reaktywowanym 6. Pułku Czołgów Ciężkich. W latach 50. XX w. jednostki pancerne i zmechanizowane Wojska Polskiego przechodziły częste zmiany organizacyjne, co dotyczyło także pułków czołgów ciężkich. Ostatecznie w 1955 r. 4. Pułk został przeformowany w 32. „Pomorski” Batalion Czołgów Ciężkich i Artylerii Pancernej (Pomorski Okręg Wojskowy), a 6. Pułk stał się 34. „Drezdeńskim” Batalionem Czołgów Ciężkich i Artylerii Pancernej (Śląski Okręg Wojskowy). W przeciągu dwóch lat obie jednostki zostały jednak rozformowane.
„Staliny” znajdowały się również w jednostkach artylerii samobieżnej wchodzących w skład 1. i 2. Korpusu Zmechanizowanego. Według stanu na 1951 r. były to: 12. Pułk Artylerii Pancernej (Trzebiatów), 14. Pułk Artylerii Pancernej (Braniewo), 10. Pułk Artylerii Pancernej (Opole) i 17. Pułk Artylerii Pancernej (Żagań). W 1955 r. jednostki te zostały przekształcone w samodzielne bataliony czołgów i artylerii pancernej. Na przykład 17. Pułk Artylerii Pancernej stał się 36. Batalionem Czołgów i Artylerii Pancernej.
Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 1/2018