Czołgi w wojnie domowej w Rosji

Krzysztof Margasiński

Nowy rodzaj broni – czołgi, które  pojawiły się na polu walki w czasie pierwszej wojny światowej – przyczynił się do przełamania silnie umocnionych pozycji niemieckich, a w konsekwencji do zakończenia działań wojennych na froncie zachodnim. Koniec Wielkiej Wojny nie zatrzymał  dalszej kariery czołgów, działania wojenne bowiem przeniosły się na teren Rosji, gdzie pod koniec 1917 roku rozpoczęła się wojna domowa. Pierwszymi seryjnymi czołgami, które pojawiły się na tym nowym terenie, były francuskie czołgi lekkie Renault FT. Pojazdy do Rosji ogarniętej wojną domową zostały przetransportowane drogą morską z Grecji do portu w Odessie, gdzie zostały przydzielone do francusko-grecko-polskiego Korpusu Ekspedycyjnego w lutym 1919 roku.

Południe Rosji w 1918 roku

Część oddziałów polskiej Samodzielnej Brygady Strzelców Polskich została przetransportowana drogą morską z Noworosyjska do Odessy, dokąd przybyła 1 grudnia 1918 roku. Tutaj nastąpiło utworzenie nowej polskiej jednostki, 4. Dywizji Strzelców Polskich pod dowództwem generała Lucjana Żeligowskiego. Oddziały polskie od dnia 6 grudnia uczestniczyły w walkach z przeciwnikiem – oddziałami ukraińskimi Ukraińskiej Republiki Ludowej (naczelny dowódca wojsk URL – Symon Petlura) i w wyniku tych niekorzystnych walk Odessa została zajęta przez przeciwnika 13 grudnia 1918 roku. Oddziały 4. Dywizji Strzelców wspólnie  z oddziałami francuskimi broniły  ostatniego punktu oporu – portu w Odessie. 18 grudnia 1918  roku wpłynął do tego portu francuski morski konwój, którego okręty dostarczyły nowe jednostki, składające się z dwóch francuskich dywizji piechoty. Wspólne działania sił koalicyjnych doprowadziły do wyparcia oddziałów ukraińskich Petlury z miasta.

Od momentu ponownego zdobycia Odessy zaczęła się okupacja południowej Rosji przez wojska koalicyjne, wspólnie z korpusem odeskim rosyjskiej  Armii  Ochotniczej  generała Antona Denikina. W końcu stycznia 1919 roku przybył do Odessy z Noworosyjska drugi transport morski z polską kawalerią i artylerią i wszystkie oddziały 4. Dywizji Strzelców zostały połączone w jedną całość.

W pierwszych dniach lutego 1919 roku następne okręty dostarczyły  do portu w Odessie dwie kolejne francuskie dywizje piechoty oraz dwie greckie dywizje, a także francuskie czołgi lekkie Renault FT. Była to 303. kompania czołgów (303. kompania 501. pułk artylerii specjalnej), licząca 20 czołgów  FT, która została wyładowana  w Odessie. Jak podaje Henryk Bagiński w książceWojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920: Zjawienie się czołgów na ulicach Odessy wywołuje wielką sensację, ostrzegając miejscowych bolszewików od przedwczesnych zamachów.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 6/2016