Czy przezbrojenie jest przebudową, czyli rzecz o modernizacji kontrtorpedowców typu Wicher

Andrzej S. Bartelski, Marcin Mikiel

Jak do tej pory kwestia przedwojennej przebudowy kontrtorpedowców typu Wicher nie doczekała się szczegółowego opracowania. Zazwyczaj poszczególni autorzy o przebudowie wspominali zdawkowo lub też ograniczali się jedynie do zaprezentowania faktów, nie dokonując jednak ich głębszej interpretacji. Artykuł ten ma na celu uzupełnienie tej luki poprzez przeprowadzenie gruntownej analizy informacji, jakie autorom udało się odnaleźć w dokumentach archiwalnych, jak również prezentację graficzną przezbrojenia kontrtorpedowców typu Wicher.
W dotychczasowej literaturze przedmiotu kwestia przebudowy – czy też przezbrojenia – kontrtorpedowców typu Wicher była traktowana nieco po macoszemu, a autorzy ograniczali się jedynie do przedstawienia informacji bez poddania ich głębszej analizie. Dlatego też artykuł ten stanowi pierwszą próbę przedstawienia i zanalizowania dostępnych dokumentów związanych z przezbrojeniem, w oparciu o dostępne materiały archiwalne zarówno pod kątem faktograficznym, jak i technicznym.
Jako pierwszy o przebudowie wspomniał Jerzy Pertek w książce „Burza – weteran atlantyckich szlaków”, gdzie opis zmian pozostawiał czytelnikowi pewną swobodę interpretacji. Wydaje się, że w pewnym stopniu informacje te posłużyły za punkt wyjścia do rozważań, jakie 22 lata później przedstawił w swoich artykułach Przemysław Budzbon. Można w nich odnaleźć informacje dotyczące zarówno przezbrojenia, jak i przebudowy obu okrętów: W ramach 6-letniego Planu Rozbudowy Sił Zbrojnych przewidywano przebudowę obu kontrtorpedowców, w celu upodobnienia ich do okrętów typu „Grom” i standaryzacji parku amunicyjnego Floty. Modernizacja obejmować miała przezbrojenie w 5 dział 120 mm/50 kal wz. 34/36 Bofors, połączenie trzech kominów w jeden oraz przeniesienie reflektora z zejściówki nad pomieszczenie radionamiernika. Uzyskane w rejonie śródokręcia miejsce wykorzystane być miało do zainstalowania działek plot. – z pewnością podwójnie sprężonych 40 mm/60 kal wz. 36 Bofors, podczas gdy sprawiające sporo kłopotów działka wz. 28 zostałyby prawdopodobnie zdemontowane. Całość kosztów przebudowy oszacowana została na sumę ok. 3,5 miliona zł. Jednocześnie Budzbon zdecydował się na rekonstrukcję sylwetki kontrtorpedowców typu Wicher po modernizacji, którą prezentujemy na następnej stronie.
Bardziej szczegółowe dane podał Piotr Zarzycki w artykule opisującym m.in. modernizację Wichra i Burzy. Zgodnie z jego ustaleniami: W projekcie pierwotnym, poza modernizacją w zakresie specjalnej aparatury nawigacyjnej i łączności, planowano wymianę przestarzałych dział produkcji francuskiej kal. 130 mm, na nowoczesne działa szwedzkie kal. 120 mm. Po przezbrojeniu oba okręty miałyby po 4 działa kal. 120 mm. […] Projekt ten nie usatysfakcjonował KMW, które poleciło opracować nowy wariant. Zmieniał on nie tylko uzbrojenie i wyposażenie obu jednostek, ale i ich wygląd. Zamiast 3 wąskich kominów kontrtorpedowce miały otrzymać po jednym szerokim, zaś reflektor nr 2 miano ustawić nad stacją goniometryczną. Uzbrojenie każdego okrętu miało się składać z 5 dział kal. 120 mm L/50 wz. 34/36 Bofors w trzech zespołach. Na rufie miano ustawić jeden podwójny zespół, natomiast na dziobie jeden podwójny i jeden pojedynczy. Uzbrojenie plot. miało zostać wzmocnione podwójnym zespołem dział kal. 40 mm L/60 wz. 36 Bofors, który prawdopodobnie miał zostać ustawiony w miejsce górnej wieży rufowej. […] W sierpniu 1938 roku przygotowano projekt umowy z firmą Bofors na dostawę dział artylerii głównej i plot dla kontrtorpedowców „Burza” i „Wicher”. Działa podwójne w cenie 246 tys. kor. szw. za sztukę, pojedyncze w cenie 153 tys. kor. szw. oraz 40 mm armaty plot. miały zostać dostarczone w 32 miesiące od daty podpisania umowy, co nastąpiło 1 IX 1938 r. […] W marcu 1939 roku przygotowano projekt umowy na dostawę przez PZO dwóch zespołów do kierowania ogniem artylerii do przezbrajanych jednostek w cenie 404 320 zł za sztukę. U tego samego producenta zamówiono 2 dalmierze stereoskopowe dla artylerii plot. w cenie 34 490 zł. […] Nie udało się odnaleźć w aktach potwierdzenia tezy Przemysława Budzbona, iż modernizacja „Wichra” i „Burzy” obejmować miała także upodobnienie ich sylwetek do jednostek typu „Grom”. Wiązałoby się to bowiem z koniecznością przebudowy pomostu bojowego, co nie miało dostatecznego uzasadnienia, a musiało wiązać się ze znacznymi kosztami, na które nie było miejsca w preliminowanej na przebudowę obu okrętów kwocie. Całkowity koszt przebudowy obu jednostek miał wynieść 3,5 mln zł, z tego w roku budżetowym 1939/40 preliminowano na ten cel 1 mln zł...

Pełna wersja artykułu w magazynie  MSiO 7-8/2015