Daleko od Midway

Aleuty to łańcuch około 70 górzystych wysp pochodzenia wulkanicznego, rozciągający się łukiem od Alaski do Kamczatki, na długości około 1900 km. Oddziela on zimne wody Morza Beringa od ogrzewanych stosunkowo ciepłym prądem wód północnego Pacyfiku. Wynikające stąd ścieranie się nad nim mas powietrza o różnej temperaturze i wilgotności powoduje, że miejscowy klimat należy do najbardziej nieprzyjaznych na Ziemi – normą dla tego rejonu są przez cały rok gęste chmury z bardzo niską podstawą, intensywne opady i mgła. Same wyspy nękają nagłe i bardzo silne wiatry schodzące ze szczytów gór ku brzegom, które sprawiają, że roślinność na Aleutach przypomina tundrę, a bardzo nieliczne drzewa nie mają więcej niż 3 m wysokości. Odkryte w 1741 r. podczas wyprawy badawczej Vitusa Beringa i Aleksieja Czirikowa, należały do Rosji, która w 1867 r. sprzedała je – wraz z Alaską – Stanom Zjednoczonym. Nie miało to większego znaczenia dla rdzennych mieszkańców i osadników, utrzymujących się po staremu z polowania na wydry morskie i foki oraz łowienia ryb. Niemal jedynym przejawem nowej przynależności było to, że po okolicznych wodach zaczęły pływać jednostki morskiej służby celnej USA, korzystające z przystani Dutch Harbor na Unalasce, drugiej pod względem wielkości wśród Aleutów (wyróżnia się ona w archipelagu bardzo urozmaiconą linią brzegową i walory zatoki znajdującej się w jej północnej części były dobrze znane – np. podczas gorączki złota z lat 1899-1905 zlokalizowano tam stację zaopatrującą w węgiel statki płynące do Nome). Na leżącej w niej malutkiej Amaknak (8,5 km2) istniało od dawna osiedle tubylców, po przybyciu Rosjan, a potem zastąpieniu ich


Na mocy traktatu waszyngtońskiego z 1922 r. Aleuty były obszarem pozbawionym baz wojskowych; US Navy miała w Dutch Harbor jedynie stację łączności radiowej. Choć Japończycy po 12 latach poinformowali inne strony, że nie są zainteresowani przedłużeniem jego obowiązywania, dopiero w 1938 r. Amerykanie podjęli decyzję o wysłaniu na Unalaskę sił morskich i powietrznych. Tworzenie infrastruktury w Dutch Harbor rozpoczęło się w lipcu 1940 r., 10 miesięcy później w nowo powstałych koszarach na Amaknak pojawiły się pierwsze oddziały. 1 września 1941 r. oficjalnie uznano za gotową do ewentualnych działań bojowych bazę lotnictwa morskiego, dla łodzi latających typu Consolidated PBY Catalina, a dziesięć dni potem teren zajmowany przez piechotę nazwano Fortem Mears. Po ataku na Pearl Harbor podjęte zostały prace nad stworzeniem bazy lotniczej na wyspie Umnak, trzeciej co do wielkości w łańcuchu, bezpośrednim sąsiedzie Unalaski, zamieszkanym przez 50 Aleutów, 15 tys. owiec i stado reniferów. Odpowiednie miejsce na lotnisko znajdowało się w jej północno-wschodniej części i w połowie stycznia 1942 r. dotarł tam oddział wojsk inżynieryjnych. 31 marca oddano do użytku pas startowy o rozmiarach około 1000 × 30 m, wyłożony matą Marsdena; równocześnie montowane były prefabrykowane baraki dla przerzucanych tam piechurów i budowane stanowiska dla artylerii plot. Po zakończeniu prac w nowej bazie, nazwanej Fortem Glenn, odległej o 114 km od Dutch Harbor, saperzy zostali przerzuceni do Cold Bay, gdzie powstawało już kolejne lotnisko (Fort Randall). Dwa miesiące później garnizony na Umnak i Unalasce liczyły odpowiednio około 4000 i 6000 ludzi. Wcześniej, 5 lutego, utworzony został 11. Zespół Lotniczy (11th Air Force), w skład którego weszły 2 dywizjony myśliwców: 11. (wyposażony w samoloty Curtiss P-40E Warhawk, przerzucony na Alaskę w grudniu 1941 r.) i 18. (wówczas latający na Curtissach P-36 Hawk, po paru tygodniach wymienionych na P-40), a także eskadry bombowców Boeing B-17 Flying Fortress, Consolidated B-24 Liberator i Martin B-26 Marauder. 22 maja, w związku z informacjami wywiadu o rychłym ataku Japończyków, jednostki myśliwskie otrzymały rozkaz przeniesienia się z Anchorage do Cold Bay i na Umnak. Od 1 czerwca w Forcie Glenn w pełnej gotowości bojowej pozostawało 17 P-40, 6 B-26 i jeden B-17, natomiast w Dutch Harbor bazowało 8 wyposażonych w radary PBY, należących do 4. Skrzydła Patrolowego (Patrol Wing 4) i korzystających z „usług” tendra Gillis (AVD 12 od połowy 1940 r., był to zbudowany w latach 1918-1919 niszczyciel gładkopokładowy typu Clemson). Trzon wzmacnianych w ostatniej chwili sił US Navy na północnym Pacyfiku (Task Force 8) stanowiła Task Group 8.6 kadm. Roberta A. Theobalda, złożona z trzech krążowników lekkich (flagowy Nashville oraz Honolulu i St. Louis), dwóch ciężkich (Indianapolis i Louisville) oraz czterech niszczycieli. Dochodziły do tego: TG 8.1 czyli zespół rozpoznania powietrznego (20 PBY wraz z trzema tendrami, pozostałe bazowały w Cold Bay i Sand Point), TG 8.2 (bazujące w Kodiak siły patrolowe, w tym duża i silnie uzbrojona kanonierka Charleston i 5 kutrów Straży Wybrzeża), TG 8.4 (zespół uderzeniowy, złożony z trzech nowoczesnych niszczycieli i gładkopokładowców) oraz TG 8.5 (6 okrętów podwodnych typu S).