Degradacja techniczna Marynarki Wojennej RP

Tomasz Dmitruk

W okresie ostatnich dwóch dekad na potrzeby Marynarki Wojennej RP pozyskano zaledwie 9 okrętów, z czego tylko dwa nowe, przy jednoczesnym wycofaniu ze służby 53 jednostek! W 2000 roku średnia wieku 97 eksploatowanych okrętów wynosiła 20 lat, natomiast w 2020 roku na stanie pozostają 53 jednostki (z pominięciem bazowych środków pływających), których średni wiek to 34 lata. W sytuacji, kiedy posiadana flota starzeje się z roku na rok, a w budowie znajdują się aktualnie zaledwie dwa nowe okręty (pomijając holowniki), podejmowane działania kolejnych rządów trudno nazwać modernizacją techniczną, a bardziej konsekwentną likwidacją morskiego rodzaju Sił Zbrojnych RP.

Stan obecny

Na wyposażeniu Marynarki Wojennej RP (MW) pozostają obecnie 53 okręty i pomocnicze jednostki pływające o średnim wieku 34 lata, w tym: pięć mających za sobą już ponad 50 lat służby, 9 będących w służbie 40-49 lat, 21 w wieku 30-39 lat oraz 18 młodszych niż 30 lat, z czego jedynie trzech użytkowanych krócej niż przez okres 20 lat. Dodatkowo na wyposażeniu MW znajdują się bazowe środki pływającej w tym: holowniki, motorówki, kutry, barki itp. Niestety, dwie dekady braku działań modernizacyjnych MW doprowadziły do sytuacji, w której za wyjątkiem kilku okrętów polska flota to pływające muzeum.

W składzie MW znajduje się także komponent lotnictwa morskiego, funkcjonujący w ramach Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej (BLMW) wyposażony w samoloty patrolowe i transportowe oraz morskie śmigłowce poszukiwawczo-ratownicze (SAR) i zwalczania okrętów podwodnych (ZOP), a także komponent lądowy, z którego najważniejsze znaczenie ze względu na zdolności do rażenia ma Morska Jednostka Rakietowa (MJR) i jej dwa Nadbrzeżne Dywizjony Rakietowe (NDR) wyposażone w wyrzutnie przeciwokrętowych kierowanych pocisków rakietowych (pokpr) NSM oraz dwa dywizjony przeciwlotnicze, wyposażone m.in. w wiekowe armaty S-60MB kal. 57 mm.

Plany

W latach 2000-2011 podejmowane działania związane z modernizacja MW miały charakter jedynie doraźny. W „Planie Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP” (PMT) na lata 2001-2006 (a następnie na lata 2003-2008) zakładano budowę dwóch korwet wielozadaniowych projektu 621, pozyskanie jednej fregaty rakietowej typu Oliver Hazard Perry (OHP) i dwóch nowych okrętów podwodnych, a także zakup pokpr dla okrętów projektu 660. Z ww. planów do końca 2008 roku, głównie z powodu ograniczonego budżetu, udało się jedynie rozpocząćw 2001 roku budowę pierwszej korwety projektu 621 i otrzymano w latach 2000-2002 od Stanów Zjednoczonych dwie używane, 20-letnie fregaty rakietowe typu OHP. Zamiast nowych okrętów podwodnych w latach 2002-2004 pozyskano z Norwegii cztery używane jednostki typu 207 Kobben, które choć zmodernizowane, już wówczas miały za sobą 37-38 lat służby. Proces instalacji pokpr RBS15 Mk 3 dla okrętów projektu 660 udało się do 2008 roku jedynie rozpocząć. Należy też przypomnieć, że w 2001 roku przyjęto na stan MW okręt wsparcia logistycznego ORP Kontradmirał Xawery Czernicki, który powstał w rezultacie przebudowy liczącego dziewięć lat kadłuba pływającej stacji demagnetyzacyjnej projektu 130.

W październiku 2009 roku podpisany został PMT na lata 2010-2018. Zakładał on realizację 14 Programów Operacyjnych (PO), w tym jednego dotyczącego modernizacji MW, w którym uwzględniono m.in.: potrzebę dokończenia budowy korwety projektu 621, budowę niszczyciela min typu Kormoran II, zakup nowego okrętu podwodnego, zakup NDR, modernizację fregat typu OHP oraz kontynuację dozbrajania w pokpr okrętów projektu 660. Z ww. planów do końca 2012 roku udało się w jedynie zrealizować dostawę NDR i rozpocząć dostawy pokpr RBS15 Mk 3.

Kompleksowy zakres modernizacji MW, a w zasadzie jej odbudowy określono dopiero w PMT na lata 2013-2022 zatwierdzonym 11 grudniu 2012 roku. Zdefiniowano w nim PO „Zwalczanie zagrożeń na morzu” obejmujący wykonanie do 2030 roku aż 22 programów szczegółowych (w tym części do 2022 roku). Ich wykaz i zakres zaprezentowano w tabeli. Ponadto, w PMT na lata 2013-2022 na potrzeby MW zaplanowano pozyskanie: śmigłowców ZOP i SAR, morskich samolotów patrolowych i ZOP kr. Rybitwa, bezzałogowych systemów powietrznych (BSP) kr. Albatros, systemu obrony powietrznej krótkiego zasięgu kr. Narew oraz przeciwlotniczych zestawów artyleryjskich kr. Noteć.

W 2017 roku powstały dwa dokumenty kierunkowe, „Koncepcja Obronna RP” opracowana przez MON oraz „Strategiczna Koncepcja Bezpieczeństwa Morskiego RP” (SKBM) opracowana na zlecenie BBN, które częściowo sprzecznie określały rolę i zadania MW. Pierwszy z tych dokumentów ograniczał w praktyce zadania MW do obrony wybrzeża i obszaru południowego Bałtyku oraz jako priorytet wskazywał na potrzebę pozyskania nowych okrętów podwodnych mających m.in. możliwość rażenia celów naziemnych, natomiast druga koncepcja postulowała budowę floty zdolnej do operowania na Bałtyku, ale i poza nim oraz posiadającą możliwość udziału w stałych zespołach okrętów NATO, której główny filar powinny stanowić fregaty wielozadaniowe. Oba dokumenty miały wpływ na zakres i priorytety kolejnych dwóch nowych edycji PMT.

Najpierw, 28 lutego 2019 roku szef MON zaakceptował PMT na lata 2017-2026, który jednak obowiązywał zaledwie przez okres półtora roku. Wiadomo, że utrzymano w nim potrzebę realizacji programów Miecznik i Orka. Kolejny i obowiązujący aktualnie PMT na lata 2021-2035 z uwzględnieniem 2020 roku zatwierdzony został 10 października 2019 roku. Modernizacja MW została w nim uwzględniona ponownie przede wszystkim w ramach PO „Zwalczanie zagrożeń na morzu”. Za priorytetowy nadal uznano program Miecznik, w którym zaplanowano środki na budowę dwóch okrętów, ale już klasy fregata wielozadaniowa (jak postulowano w SKBM) oraz program Orka, którego realizacja ma zostać jednak poprzedzona pozyskaniem dwóch używanych okrętów podwodnych w ramach tzw. zdolności pomostowej. Z istotnych zmian należy wskazać na rezygnację z programu Czapla, który został zastąpiony przez program o kryptonimie Murena, przewidujący budowę sześciu małych okrętów rakietowych. Zgodnie z nowym PMT w najbliższych latach planuje się również realizację programów: Kormoran II, Ratownik, Delfin, Holownik, SRN oraz Supply, a także pozyskanie śmigłowców ZOP/CSAR bazowania lądowego AW101 (już zamówionych) i pokładowych ZOP (w ramach programu o kryptonimie Kondor). O tym, czy pozostałe zadania ujęte w PMT na lata 2013-2022 zostały także uwzględnione w obowiązującej wersji dokumentu, jak dotąd nie podano do publicznej wiadomości.

Miecznik

Za najbardziej priorytetowy program modernizacji MW uznaje się obecnie pozyskanie nawodnych wielozadaniowych okrętów kr. Miecznik. Fazę analityczno-koncepcyjną tego zadania rozpoczęto w 2013 roku. Początkowo planowano, że w jego zakresie zamówione zostaną trzy okręty obrony wybrzeża (OOW) z odbiorami w latach 2017-2019. W trakcie prowadzonych analiz uznano, że zakup jednostek tej klasy warto połączyć z zamówieniem okrętów patrolowych kr. Czapla i oba typy zbudować w oparciu o zunifikowany kadłub, ale z różnym wyposażeniem. Pierwsze postępowanie na budowę obu typów jednostek rozpoczęto 30 czerwca 2015 roku. Do negocjacji zaproszono Polską Grupę Zbrojeniową S.A, która w odpowiedzi złożyła ofertę wstępną. Niestety, 28 września 2016 roku procedurę unieważniono, formalnie ze względu na konieczność ponownej oceny występowania podstawowego interesu bezpieczeństwa państwa, a nieoficjalnie m.in. ze względu na trudną sytuacji głównego wykonawcy okrętów tj. Stoczni Marynarki Wojennej S.A., znajdującej się w stanie upadłości likwidacyjnej.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 12/2020