Działania lotnicze na Marianach 1944 cz. 1

Szymon Tetera

Działania lotnicze na Marianach 1944

Część 1 - zniszczenie japońskiego lotnictwa bazowego

Japoński plan odparcia amerykańskiego desantu na Mariany zakładał ścisłą współpracę operującego z lotniskowców lotnictwa pokładowego z jednostkami lotniczymi operującymi z baz lądowych. O ile udział jednostek japońskiego lotnictwa pokładowego  w działaniach pod Marianami jest powszechnie znany, w jego cieniu pozostają działania jednostek bazowania lądowego.

Jeszcze w 1943 r. dla Japończyków było już jasne, że inicjatywę przejął przeciwnik, podjęto więc przygotowania do stoczenia bitwy mającej powstrzymać Amerykanów na tzw. zewnętrznym pierścieniu obronnym. Jednym z przewidywanych kierunków uderzenia przeciwnika były Mariany.

61. Flota Powietrzna

Dużą rolę w japońskim planie „A-Go” miało odegrać lotnictwo bazowe. Otóż wedle japońskiego dowództwa, przed wkroczeniem do walki Floty Ruchomej, ataki lotnictwa bazowego zniszczyć miały około 1/3 ogólnej liczby amerykańskich lotniskowców.

Działania Floty Ruchomej wspierać miały operujące z baz lądowych jednostki lotnicze podlegające 1. Flocie Powietrznej, która otrzymała nazwę Dai Toa Essen Butai – Wielka Wschodnioazjatycka Jednostka Decydującego Starcia. 1. Flota powietrzna została utworzona w lipcu 1943 r. i docelowo miała dysponować około 1000 samolotów wchodzących w skład 61. i 62. Flotylli Powietrznych. Jej dowódcą mianowano wadm. Kakuji Kakuta. Do czasu amerykańskiej inwazji na Mariany utworzono jedynie 61. Flotyllę Powietrzną, którą zakończono formować wiosną 1944 r. Podlegające jej jednostki otrzymywały priorytetowo najnowocześniejszy sprzęt, który jednak i tak ustępował najnowszym konstrukcjom amerykańskim. 62. Flotylla Powietrzna natomiast nigdy nie powstała, a sformowana z myślą o włączeniu w jej skład i mająca najwyższą gotowość bojową 265. Grupa Powietrzna została skierowana do 61. Flotylli Powietrznej.

Dowódcą 61. Flotylli Powietrznej był kadm. Ueno, a podległa mu jednostka została przebazowana na Centralny Pacyfik.

Rozpoznawcza 121. Grupa Powietrzna utworzona 1 lipca 1943 r. w bazie Katori otrzymała samoloty rozpoznawcze D4Y1-C. Dowódcą grupy był kmdr Iwao. Początkowo etat przewidywał 9 maszyn bojowych i 3 rezerwowe. W lutym 1944 r. 121. Grupę Powietrzną przebazowano na Tinian na wyspach mariańskich. 1 kwietnia 1944 r. jednostka została rozwinięta do dwóch dywizjonów i etat powiększono do 18 + 6 samolotów. Jednocześnie do 121. Grupy Powietrznej skierowano trzy pierwsze przedseryjne egzemplarze samolotu Nakajima C6N1. Była to pierwsza jednostka japońskiej marynarki uzbrojona w ten typ samolotu. Do czasu amerykańskiej inwazji na Mariany były to najprawdopodobniej jedyne samoloty tego typu skierowane do jednostki, choć być może ich liczba uległa zwiększeniu o 7. Później w trakcie inwazji 121. Grupa Powietrzna została wzmocniona przez trzy kolejne przedseryjne C6N1 oddelegowane z Grupy Powietrznej Yokosuka. Pierwszy dywizjon T.1 uzbrojony w C6N1 bazował na Tinian na Marianach, natomiast drugi dywizjon T.2 był rozlokowany na Wyspach Palau. Większość publikacji podaje, że 121. Grupa Powietrzna była uzbrojona w 20 samolotów (10 D4Y1, 10 C6N1). Według innych danych jednostka etatowo liczyła 18 samolotów (2 x 9) i dodatkowo 6 samolotów rezerwy. Wydaje się jednak, że dywizjon T.1 nie osiągnął etatowego stanu.

261. Grupa Powietrzna powstała 1 czerwca 1943 r. w bazie Kasgoshima. Obok numeru identyfikacyjnego jednostka otrzymała nazwę własną – Tora (Tygrys). Miesiąc później otrzymała przydział do nowo utworzonej 1. Floty Powietrznej. Dowódcą jednostki był kmdr Taketora Ueda, a oficerem operacyjnym kpt. Masanobu Ibusuki. Początkowo etat przewidywał wyposażenie jednostki w 36 myśliwców Zero, później został on zwiększony do 72 maszyn. W lutym 1944 r. 261. Grupa Powietrzna otrzymała rozkaz przebazowania na Mariany. 22 lutego 68 myśliwców A6M5 opuściło bazę Katori i z międzylądowaniem na Iwo-jimie przeleciało w dwóch grupach 24 i 26 lutego na Mariany. Personel naziemny na Saipan pod koniec miesiąca dotarł na pokładzie lotniskowca Chitose.
30 marca 1944 r. przeciwnik wykonał wymiatanie nad wyspą Palau. W odpowiedzi Japończycy wysłali dywizjon bombowców D4Y1 z 523. Grupy Powietrznej eskortowany przez 32 myśliwce A6M5 z 261. Grupy Powietrznej. Przeciwnika nie udało się odnaleźć i samoloty lądowały na Palau. Następnego dnia nad wyspą pojawiły się myśliwce przeciwnika. W walce powietrznej utracono 6 pilotów i 6 samolotów. Czterech pilotów zostało rannych, a kolejne osiem samolotów zostało uszkodzonych w powietrzu i na ziemi. 23 kwietnia 261. Grupa Powietrzna poniosła kolejne straty. Podczas odpierania ataku bombowców B-24 nad atolem Woleai utracono cztery myśliwce, w tym dwa po staranowaniu Liberatorów. W maju 261. Grupa Powietrzna dysponowała 42 myśliwcami A6M5, z czego sprawnych było tylko 34. 2 czerwca 1944 r. Saipan opuściło 27 myśliwców prowadzonych przez kpt. Ibusuki. Jednostka 6 czerwca via Yap dotarła do bazy Wasile na wyspie Halmahera. Na Marianach pozostał tylko jeden dywizjon myśliwców dowodzony przez kpt. Ken-ichi Ban liczący około 8-12 A6M5.

263. Grupę Powietrzną sformowano 1 października 1943 r. w Genzan (Korea) i przydzielono do 1. Floty Powietrznej. Jednostka otrzymała nazwę własną Hyo – Pantera. Pierwotny etat przewidywał 36 myśliwców, lecz szybko został powiększony do 72 maszyn. Dowódcą jednostki został kmdr Asa-ich Tamai, a oficerem operacyjnym kpt. Yasuhiro Shigematsu. Większość personelu stanowili bardzo młodzi piloci w wieku 17-18 lat, którzy ukończyli szkolenie lotnicze w listopadzie 1943 r. Dalsze szkolenie prowadzono w bazie Matsuyama. W lutym rozpoczęto przebazowanie na Mariany. 263. Grupa Powietrzna opuściła bazę Katori zajmowaną wspólnie z 261. Grupą Powietrzną 20 lutego 1944 r. Następnego z międzylądowaniem na Iwo-jima jednostka dotarła na wyspę Tinian. Okazało się, że przewidziana dla jednostki baza nie była jeszcze gotowa. Na dodatek już 22 lutego, dwa dni po przybyciu jednostki na Mariany przyszło odpierać amerykański atak. W walce z Hellcatami utracono 11 myśliwców, a 6 kolejnych zostało zniszczonych na ziemi. W rezultacie 263. Grupę Powietrzną wycofano do Japonii. W bazie Matsuyama po otrzymaniu uzupełnień siła jednostki wzrosła do 49 myśliwców. W połowie marca została ponownie przebazowana na Mariany. Tym razem trafiła na lotnisko nr 1 na wyspie Guam. 30 marca 25 A6M5 wraz z myśliwcami 261. Grupy Powietrznej przebazowano na Peleliu. Następnego dnia w walkach z amerykańskimi myśliwcami pokładowymi utracono 15 z 18 użytych w boju samolotów. Trzy kolejne zostały zniszczone na ziemi. Ocalałych pilotów transportem lotniczym przewieziono na Saipan, a z Japonii przysłano kolejne samoloty. Pod koniec maja 1944 r. jednostka dysponowała ok. 36 sprawnymi samolotami. 25 maja 28 samolotów pod wodzą kmdr. Tamai przebazowano na Peleliu. Później wysłano je do Wasile na Wyspach Halmahera. Na Marianach pozostało tylko 8 samolotów. 30 maja wobec groźby ataku na Mariany, 263. Grupa Powietrzna została wycofana z operacji KON i rozpoczęto powrót na Saipan.

265. Grupa Powietrzna nosiła nazwy Okami (Wilk) i Kaminari (Piorun). Powstała 15 listopada 1943 r. w bazie Kagoshima. Początkowo etat przewidywał 36 samolotów A6M5, lecz zwiększono go do 72 maszyn. Dowódcą jednostki był Terujiro Urata, a oficerem operacyjnym Usaburo Suzuki. Od stycznia 1944 r. 265. Grupa Powietrzna bazowała na Formozie prowadząc szkolenie. W lutym zdecydowano włączyć grupę do 61. Flotylli Powietrznej, a nie jak pierwotnie planowano do 62. Flotylli Powietrznej. Na początku maja 32 A6M5 przebazowano na Saipan na lotnisko nr 1. Drugą grupę 16 maszyn wysłano już w trakcie operacji A-Go, ale została ona zatrzymana na Iwo-jimie. 1 czerwca 32 A6M5 opuściło Mariany, aby uczestniczyć w walkach nad Biak.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia Spec 5/2013