Działania w Donbasie w 2024 roku

Michajło Żyrochow

Podsumowując rok 2024, prezydent Rosji Władimir Putin odnotowując ostatnie sukcesy w Donbasie, powiedział: „Nie chodzi o to, żeby posuwać się naprzód o 100, 200, 300 metrów. Nasi żołnierze odzyskują terytorium kilometrami kwadratowymi”. Tempo rosyjskich postępów szybko jednak spadło i choć istnieje realna możliwość, że armia rosyjska posunie się naprzód w ciągu roku, to nawet po trzecim roku pełnoskalowej inwazji rosyjskiej nie można mówić o całkowitym opanowaniu terytorium obwodu donieckiego i dotarciu do granic administracyjnych. Oto chronologia walk w Donbasie w 2024 roku.

Sytuacja na froncie

Pod koniec 2023 roku w rejonie liczącej przed wojną 32 tys. mieszkańców Awdijiwki trwały niemal nieprzerwane walki. 23 listopada Głównodowodzący Sił Zbrojnych Ukrainy generał Wałerij Załużny poinformował, że w trakcie miesiąca szturmów Awdijiwki siły rosyjskie straciły ponad 100 czołgów, 250 innych pojazdów opancerzonych, około 50 systemów artyleryjskich oraz około 10 tys. ludzi. Wojska ukraińskie, prowadząc aktywną obronę, odparły liczne ataki wroga. Oprócz głównego kierunku ofensywy, Rosjanie wykorzystali aż dwadzieścia innych kierunków, rozpraszając uwagę i możliwości obrońców. Ta „zasada wachlarza” w działaniach ofensywnych wskazywała na niezwykłą koncentrację sił armii rosyjskiej na tym odcinku frontu.

Ponieważ próby zdobycia rejonu umocnionego Awdijiwka trwały już trzeci miesiąc z rzędu, aby utrzymać wysoką intensywność działań ofensywnych, dowództwo rosyjskie zmuszone było zaangażować znaczne siły i poszukiwać optymalnych metod taktycznych. Zamiast nacierać kolumnami czołgów wspieranymi przez piechotę w sile batalionu, większość działań ofensywnych zaczęła być przeprowadzana przez grupy szturmowe „szturm Z” i „szturm V”. Po raz pierwszy armia rosyjska zaczęła aktywnie stosować taktykę Prywatnej Firmy Wojskowej „Wagner”, sprawdzoną pod Sołedarem i Bachmutem, licząc na stopniowe przebicie się przez ukraińską obronę. Wkrótce, wraz z całkowitą dominacją w powietrzu, stało się to głównym elementem rosyjskiej ofensywy w Donbasie – przynajmniej do połowy 2024 roku.

Aby móc odpowiednio reagować na ataki wroga, ukraińskie pododdziały musiały dokonywać manewrów. W niektórych przypadkach tzw. szara strefa uległa częściowej zmianie, ale linia obrony na ogół pozostała niezmieniona. W tym czasie tak ważna osada jak Marjinka została niemal całkowicie utracona. Rosjanom udało się zepchnąć ukraińską obronę, wykorzystując przewagę liczebną i dogodną trasę zaopatrzeniową z pobliskiej aglomeracji donieckiej. Ukraińskie wojska mocno broniły swoich pozycji w rejonie Wuhłedaru. Skuteczna obrona pozwoliła na kontrolowanie odcinka linii kolejowej Donieck–Wołnowacha–Mariupol, który miał istotne znaczenie dla logistyki wroga.

Siły Zbrojne Ukrainy (SZU) prowadziły działania bojowe na terenie obwodu donieckiego początkowo siłami i środkami Operacyjno-Strategicznego Zgrupowania Wojsk (Operatywno-stratehiczne uhrupowannia wijśk, OSUW) „Tawrija” (dowódca – generał brygady Ołeksandr Tarnawśkyj), które składało się z następujących komponentów: Operacyjnego Zgrupowania Wojsk (Operatywne uhrupowannia wijśk, OUW) „Zaporoże” (dowódca – generał brygady Wołodymyr Horbatiuk), 10. Korpusu Armijnego (armijśkyj korpus, AK) (dowódca – generał brygady Wasyl Zubanycz) i Zgrupowań Operacyjno-Taktycznych (Operatywni taktyczni uhrupowannia, OTU) „Marun” (dowódca – generał major Maksym Myrhorodśkyj) i „Donieck” (dowódca – generał major Eduard Moskalow).

Utrata Awdijiwki

Pod koniec stycznia Rosjanie zmienili taktykę i zaniechali prób ominięcia Awdijiwki polami od północnego zachodu i południowego zachodu i skupili się na przełamaniu ukraińskiej obrony w samym mieście poprzez działania grup szturmowych piechoty. W efekcie udało się im zablokować teren koksowni, co sprawiło, że dalsza obrona osiedla mieszkaniowego stała się niemal bezcelowa.

Od października 2023 roku, kiedy armia rosyjska rozpoczęła próby okrążenia Awdijiwki, na tym odcinku frontu zgromadzono sporą liczbę piechoty, którą kosztem dużych strat wykorzystywano do nieprzemyślanych ataków przez pola. Te oddziały piechoty, w których skład wchodzili doświadczeni żołnierze oddziałów szturmowych, w tym byli „wagnerowcy”, pod koniec stycznia rozpoczęły przełamywanie ukraińskiej obrony na wąskim odcinku między koksownią a piaskownią. To właśnie stąd 15 lutego dotarli na zachodnie obrzeża Awdijiwki.

W odpowiedzi dowództwo SZU rozmieściło na obrzeżach miasta kilka świeżych pododdziałów, których zadaniem nie była próba utrzymania Awdijiwki za wszelką cenę, lecz zapewnienie w miarę spokojnego wycofania się pododdziałów, które broniły miasta w październiku i listopadzie 2023 roku.

Operacja wycofania ukraińskich wojsk z Awdijiwki w nocy z 16 na 17 lutego w ogóle nie przebiegła zgodnie z planem. Samo miasto zostało opuszczone dzień wcześniej, ale koksownię, którą pierwotnie planowano utrzymać nawet po utracie miasta, utracono. Ukraińskie wojska były tam jeszcze nocą, lecz w południe 17 lutego wycofały się. Jak podają niektórzy uczestnicy wydarzeń, przyczyną było pozostawienie bez ochrony trzech kluczowych pozycji na terenie zakładu. Rozpoczął się szybki odwrót przez pola i zagajniki leśne, podczas gdy zgromadzone w celu długotrwałej obrony zapasy i amunicja pozostały w fabryce. Odwrót Ukraińców w kierunku Orliwki trwał cały dzień. W tym czasie wojska rosyjskie powoli zbliżały się do wsi Łastoczkyne.

Odwrót z Awdijiwki nie stał się pogromem SZU tylko dzięki działaniom doświadczonych jednostek ukraińskich, lecz była to jednak porażka. Straty poniesione w ciągu dwóch dni wynosiły 1:1, a nawet 1:1,5 na korzyść Rosjan. Największe znaczenie miała utrata koksowni, którą armia rosyjska wykorzystała później jako dobrze chronioną bazę logistyczną.

Po operacji awdijiwskiej, w drugiej połowie kwietnia rosyjskie dowództwo wykorzystało błędy ukraińskiego dowództwa i zdobyło czterotysięczne przed wojną osiedle typu miejskiego Oczeretyne na północny zachód od Awdijiwki – ważny węzeł logistyczno-kolejowy i samochodowy z dominującymi wzniesieniami.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW numer specjalny 19