Dziwna wojna British Army

Tymoteusz Pawłowski

Dziwna wojna to – zasugerowane przez prowadzoną wspólnie przez Berlin i Moskwę propagandę – francuskie określenie wydarzeń przełomu lat 1939 i 1940. Angielskim terminem jest Phoney War, czyli „udawana wojna”. Dla określenia brytyjskich wojsk lądowych tego okresu można użyć obydwu tych przymiotników.

Armia Brytyjska powstała w 1707 r. z armii angielskiej i szkockiej (tak samo, jak Wielka Brytania powstała ze zjednoczenia królestw Anglii i Szkocji). W latach 30. XX wieku była niezbyt liczna, a wiele jej jednostek stacjonowało poza terenem Wysp Brytyjskich. Wojska znajdujące się w metropolii składały się zaś z doskonale wyszkolonych regularnych jednostek zawodowych oraz – nieco gorzej wyszkolonej – Territorial Army. Owa Armia Terytorialna to formacje ochotnicze, w których służbę pełnili cywile, niejako po godzinach pracy. W razie wojny traciła ona swoją odrębność, a jej żołnierze specjalny status, i to ona stanowiła prawdziwy kręgosłup Armii Brytyjskiej – zarówno w pierwszej, jak i drugiej wojnie światowej. Istnienie Armii Terytorialnej stało się zresztą niepotrzebne w początkach 1939 r., gdy wprowadzono ograniczony pobór. Nieograniczony pobór do wojska wprowadzono natomiast po wybuchu wojny z Niemcami.

Armia Brytyjska prowadziła bowiem – niemal przez cały czas tzw. dwudziestolecia międzywojennego – większe lub mniejsze działania bojowe. Walki toczono przede wszystkim na „Granicy Północno-Zachodniej”, czyli pograniczu współczesnego Pakistanu i Afganistanu, w Iraku oraz w Palestynie. (Jak widać, przez osiemdziesiąt lat niewiele się zmieniło.) Największy wpływ na gotowość bojową Armii Brytyjskiej miały walki pomiędzy Żydami i Palestyńczykami na Bliskim Wschodzie, toczone od 1936 do 1939 r. Zaangażowanie Londynu w ten konflikt było bardzo duże. O jego skali może świadczyć, że pierwsza brytyjska dywizja pancerna powstała w 1938 r., w Egipcie, po przerzuceniu tam formacji przeznaczonych początkowo dla dywizji pancernej metropolii.

We wrześniu 1939 r. Armia Brytyjska liczyła 893 000 ludzi. Armię regularną stanowiło 224 000 żołnierzy. Dyslokowana była na całym niemal świecie – przede wszystkim w Indiach (55 000 żołnierzy), na Bliskim (21 000) i Dalekim Wschodzie (12 000) oraz w Indiach Zachodnich (2000). W metropolii stacjonowało więc nieco ponad 100 000 żołnierzy w służbie czynnej (oraz 208 000 rezerwistów). Wspierała ją Armia Terytorialna licząca – oprócz 438 000 żołnierzy – także 21 000 rezerwistów. Armia regularna wystawiła 170 oddziałów (140 piechoty i 30 szybkich), a terytorialna – 273 (232 piechoty, 12 czołgów i 29 szybkich. tzw. yeomanry). Do końca 1939 r. liczba żołnierzy w Armii Brytyjskiej wzrosła do ponad 1 100 000.

Ogólny termin „oddział” – w rozumieniu przedwojennym, czyli batalion lub dywizjon – jest właściwy dla Armii Brytyjskiej ze względu na specyficzną organizację. W większości armii europejskich pułk liczący 3 bataliony – jako całość – walczył w składzie dywizji. W Armii Brytyjskiej stacjonujący w garnizonie pułk (ang. „regiment”) wysyłał na front kolejne bataliony (także zwane „regiment”), które grupowano po 3 w brygadach walczących w składzie dywizji. (Bataliony w brygadzie z reguły pochodziły z innych pułków.) Oprócz regimentów w sile batalionów występowały także regimenty słabsze od batalionów, regimenty wielobatalionowe, a nawet regimenty będące faktycznie oddzielną bronią. (Całość brytyjskiej artylerii polowej do dziś nosi nazwę „The Royla Regiment of Artillery”, a „RAF Regiment” liczył w 1944 r. 66 000 ludzi zorganizowanych w 285 szwadronach.) Poza tym nic nie stało na przeszkodzie, żeby oddziałów formowanych wedle tego samego etatu nie określać innymi nazwami: pułk lub batalion.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 5/2013

Wróć