E 100 – niechciany superczołg

Eugeniusz Żygulski

Wczesną wiosną 1945 roku (30 marca – 4 kwietnia), w ramach zamykania wielkiego okrążenia wokół Zagłębia Ruhry, wojska amerykańskie zajęły Kassel w Hesji, a wraz z miastem zawładnęły potężnym kompleksem przemysłowym firmy Henschel & Sohn. To właśnie tam w latach 1942–1945 budowane były czołgi ciężkie Panzer VI Tiger Ausf. H/E, a następnie Ausf. B. Amerykanie zdobyli, częściowo zdewastowaną już wcześniej nalotami bombowymi rozległą fabrykę, kończąc tym samym historię produkcji tych czołgów ciężkich. Jednocześnie 90 km na północny-zachód od Kassel, w tym samym czasie stoczono równolegle bitwę o Paderborn (północna Nadrenia-Westfalia), gdzie w okolicy tego miasta – na poligonie Sennelager, w Haustenbeck – US Army (XIX Korpus 9. Armii) zdobyła wielki poligon Panzertruppen wraz z centrum testowym firmy Henschel. Wśród tamtejszych zdobyczy, na które w centrum testowym Haustenbeck przypadał m.in. jeden Jagdtiger, dwa „Tygrysy” oraz kilka innych czołgów, w tym wozy prototypowe firmy Henschel, Amerykanie szczególną uwagę zwrócili na pojazdy kryjące się w miejscowych garażach, to jest potężne działo samobieżne Geschützwagen Tiger für 17 cm K72 (Sf), przezwane przez zdobywców „Cricket” (świerszcz – przez analogię do niemieckiego Grille – jak Niemcy nazywali swe samobieżne działa piechoty kal. 15 cm) oraz prototyp monstrualnego czołgu oznaczonego jako E 100.

Ani działo samobieżne, ani czołg nie były ukończone, w tym nie posiadały uzbrojenia. W przypadku 100E, jak określili go Amerykanie w jednym ze swych raportów (ETO Ordnance Technical Intelligence Report nr 288 z 24 maja 1945 roku), nie można było nic napisać o wieży, bo takiej nie znaleziono. Mimo to nietypowe podwozie czołgowe robiło wrażenie, bowiem już w pierwszym meldunku wywiadowczym podawano, iż E 100 to czołg superciężki o masie ponad 100 ton, i to jeśli idzie o samo podwozie, zaś komponenty znalezione obok miały masę kolejnych 10 ton. Zdobywcy zwrócili uwagę na podobieństwo wozu do czołgu ciężkiego Tiger Ausf. B (szachownicowe ustawienie kół, płyty czołowe pancerza pochylone, podobnie płyta tylna kadłuba), ale jednocześnie meldowali zasadnicze różnice – większe rozmiary kadłuba, szersze gąsienice, grubszy pancerz, dodatkowe panele pancerza montowane na specjalnych uchwytach czy nowy model zawieszenia, bez wałków skrętnych przechodzących przez kadłub. Nieukończone podwozie E 100, wraz ze zdobytymi przez Brytyjczyków w zakładach Kruppa pustymi kadłubami i skorupami wież kilku czołgów Maus, stanowiły ostateczne potwierdzenie raportów wywiadowczych z lat 1943–1945, w których wspominano o projektowaniu w Niemczech tajemniczych czołgów superciężkich.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia nr specjalny 5/2020