Eksportowy hit z Francji. Fregaty rakietowe typu La Fayette
Sławomir J. Lipiecki
Francuskie fregaty rakietowe typu La Fayette były pierwszymi, nowoczesnymi jednostkami tej klasy wybudowanymi dla Marine Nationale. W chwili projektowania, charakteryzowały się rewolucyjnym – jak na tamte czasy – kształtem kadłuba i nadbudówki, podporządkowanym ograniczeniu skutecznej powierzchni odbicia radiolokacyjnego SPO (Radar Cross Section, RCS). Na bazie ich projektu, Francuzi opracowali bardziej rozbudowane warianty eksportowe dla Arabii Saudyjskiej, Singapuru i Tajwanu. Co więcej, kompleksowe podejście do zagadnienia ograniczonej wykrywalności zastosowane na tych jednostkach spowodowało, że stały się one wzorem do naśladowania dla wielu czołowych flot wojennych świata (w tym nawet takich potentatów jak Wielka Brytania i Holandia).
Morska strefa ekonomiczna Francji obejmuje ponad 11 milionów km2, co stawia ją na trzecim miejscu po Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Nadzór nad tymi obszarami jest możliwy wyłącznie dzięki francuskiej marynarce wojennej (Marine Nationale). Dowodzenie Siłami Morskimi Francji odbywa się w ramach oddzielnych struktur dwóch dowództw: zasadniczego i operacyjnego. Na czele dowództwa zasadniczego stoi szef sztabu marynarki, którego podstawowym zadaniem jest przygotowanie w czasie pokoju całej floty do stawianych jej podczas ew. konfliktów zadań. Na czele struktur dowództwa operacyjnego stoi szef Sztabu Generalnego, który jest odpowiedzialny za operacyjne wykorzystanie sił morskich.
Po przeprowadzonej w 1999 roku restrukturyzacji, dowództwu zasadniczemu podlegają cztery podstawowe formacje: nawodne siły okrętowe, siły podwodne, lotnictwo morskie oraz piechota morska i komandosi. Elementem dodatkowym jest żandarmeria morska. Dowództwo nawodnych sił okrętowych znajduje się w Tulonie i poza jednostkami stacjonującymi w Europie, od połowy 2000 roku obejmuje sobą także okręty rozmieszczone w rejonach zamorskich. Najważniejszymi zgrupowaniami okrętów są ALFAN/Brest dla Atlantyku i ALFAN/Tulon dla Morza Śródziemnego. W nawodnych siłach uderzeniowych Francji szczególną rolę odgrywają bohaterowie niniejszego artykułu – fregaty rakietowe typu La Fayette. Choć nie są to już najnowsze konstrukcje i pozostają w przysłowiowym „cieniu” nowszych jednostek, to ich wkład w rozbudowę współczesnej Marine Nationale okazał się przeogromny.
Geneza
Na wstępie należy zaznaczyć, że Francja ma dość oryginalne (by nie powiedzieć osobliwe) podejście do klasyfikacji swoich okrętów. Znajduje to swoje odzwierciedlenie także wśród fregat. Dzielą się one bowiem – w zależności od przeznaczenia – na jednostki I rangi (o wyporności powyżej 4000 t) i II rangi (poniżej 4000 t). Te pierwsze są okrętami typowo uderzeniowymi, przeznaczonymi do walki z innymi jednostkami, aktywnej obrony grup operacyjnych floty (np. ASUW, AAW i ASW), współdziałania z lotniskowcami itp. Innymi słowy są to francuskie wersje jednostek wielozadaniowych. Tym niemniej aż do wybudowania pierwszej fregaty rakietowej typu La Fayette, Marine Nationale nie dysponowała żadną nowoczesną i w pełni wartościową jednostką tej klasy (ani I, ani II rangi) tj. spełniającą ww. założenia operacyjne (jeśli nie liczyć ponad 5000-tonowych okrętów typu Cassard, klasyfikowanych czasem jako niszczyciele).
W latach 80. XX wieku w linii znajdowały się więc, zarówno całkiem spore okręty typu Cassard (niszczyciele/fregaty plot.) oraz Georges Leygues (niszczyciele ZOP), jak i bardzo niewielkie, bo niespełna 1300-tonowe jednostki typu D'Estienned'Orves (Aviso, Type A69) oraz zupełnie przestarzale, niewiele większe (maksymalnie 2230 t) typu Commandant Rivière. Szczególnie te typu Aviso poddawane były we Francji ostrej krytyce. Działania patrolowe, antynarkotykowe, antypirackie czy też po prostu – porządkowe, szczególnie na akwenach postkolonialnych, wymagały bowiem o wiele większych i lepiej uzbrojonych okrętów. W związku z tym zapadła decyzja o zaprojektowaniu fregat rakietowych II rangi (określanych jako fregaty lekkie – Frégates Légéres) w oparciu o najnowocześniejsze, wówczas dostępne technologie. Z braku jednak tej klasy jednostek I rangi, przypisano im również rolę wsparcia dla sił głównych Marine Nationale, a to oznaczało projekt i budowę de facto fregat wielozadaniowych. Do tego doszło pogodzenie ze sobą serii sprzecznych wymagań, takich jak m.in. wysokiej autonomiczności, silnego uzbrojenia i sporej prędkości maksymalnej z bardzo nieliczną załogą, możliwością uczestniczenia w działaniach specjalnych (przy udziale komandosów) oraz operacjach humanitarnych, a wszystko to przy ograniczonej wyporności normalnej do 3000 t.
W konsekwencji okazało się, że projekt nowych fregat II rangi celuje w stronę bardziej popularnych na świecie jednostek wielozadaniowych. Trochę kłóciła się z tym ograniczona wyporność, która w rezultacie wymusiła kompromis pomiędzy faktycznymi wymaganiami taktyczno-technicznymi, a dostępnym budżetem. Po wielu kalkulacjach i projektach wstępnych, w ramach programu FL 3000 (Frégate Légère de 3,000 tonnes lub FLF, czyli Frégate Légère Furtive) zdecydowano się na jednostki cechujące się możliwie maksymalnie ograniczoną skuteczną powierzchnią odbicia radiolokacyjnego (SPO) i wyposażone przy tym w najnowocześniejsze wówczas technologie dostępne we Francji. W rezultacie nowe, francuskie fregaty okazały się nie tylko niezwykle udane pod względem konstrukcji samego kadłuba i bryły nadbudówek, co wręcz wytyczyło pod tym względem ścieżki na przyszłość dla wielu zagranicznych flot.
Początkowo planowano zbudować aż dziesięć takich okrętów, ale później (w ramach budżetu na 1986 rok) ograniczono ich liczbę do sześciu, a ostatecznie do pięciu (głównie z uwagi na zaawansowany projekt znacznie większych i – co za tym idzie – potężniejszych jednostek wielozadaniowych typu FREMM). Z założenia miały one służyć do ochrony francuskich obszarów zamorskich w rejonach o tzw. podwyższonym stopniu ryzyka. Pierwsze 3 jednostki typu La Fayette zostały zamówione w lipcu 1988 roku, a 3 następne we wrześniu 1992 roku, przy czym budowę ostatniej fregaty anulowano w maju 1996 roku. Wykonanie tych okrętów zlecono stoczni marynarki wojennej DCN, czyli Direction des Constructions Navales (później DCNS – Direction des Constructions Navales Services, a obecnie Naval Group) w Lorient. Budowa pierwszej fregaty ruszyła w grudniu 1990 roku. Otrzymała ona nazwę La Fayette (F 710) i była konstruowana metodą zbliżoną do klasycznej. Począwszy od drugiej fregaty (Surcouf F 711), której konstrukcja wystartowała w lipcu 1992 roku, zastosowano szeroko pojętą modularyzację i standaryzację. Obniżyło to znacznie koszty samej budowy i miało w przyszłości w dużym stopniu ułatwić wymianę systemów radioelektronicznych i uzbrojenia (tzw. modułów zadaniowych). Fregaty wchodziły do służby w Marine Nationale odpowiednio w latach 1996-2001.
Nowatorska konstrukcja
Francuskie fregaty typu La Fayette były pierwszymi na świecie okrętami, które w tak dużym stopniu wykorzystywały technologię stealth i były przy tym produkowane seryjnie. Już od chwili zatwierdzenia ich projektu, cechowały się dużą innowacyjnością. Ich nowoczesne kadłuby składają się z blisko 80 bloków i modułów, z których największy waży ok. 300 t. Każdy z nich – jeszcze przed zmontowaniem – był już kompletnie wyposażony w niezbędne elementy instalacji okrętowych, które notabene także cechują się konstrukcją modułową.
Fregaty charakteryzują się niezłymi właściwościami hydrodynamicznymi. Mimo stosunkowo wysokiej (w stosunku do długości) wolnej burty, korzystny stosunek długości do szerokości i wysoki parametr metacentrum GM powodują, że okręty dysponują generalnie dobrą dzielnością morską. Są przy tym manewrowe, a to za sprawą dwóch śrub o zmiennym skoku i pomocniczego steru strumieniowego na dziobie. Oprócz podwójnych stępek obłowych (przeciwprzechyłowych) ich kadłuby zaopatrzono w dodatkowe płetwowe stabilizatory boczne. Całkowita długość jednostek wynosi 125 m, szerokość 15,4 m, a zanurzenie (przy wyporności bojowej) 4,8 m. Wyporność normalna okrętów wynosi 3200 t, a bojowa ok. 3700 t.
Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 8/2018