F-15 na świecie
Leszek A. Wieliczko
Amerykańskie myśliwce przewagi powietrznej F-15C/D Eagle są eksploatowane od niemal 40 lat, a samoloty uderzeniowe F-15E Strike Eagle – od ponad 30. Obecnie w siłach powietrznych Stanów Zjednoczonych i pięciu innych krajów – Arabii Saudyjskiej, Izraela, Japonii, Korei Południowej i Singapuru – znajduje się niemal 1100 egzemplarzy F-15A/B, C/D, E i wersji pochodnych. Wkrótce do grona użytkowników Orłów dołączy kolejne państwo – Katar. Dzięki przeprowadzanym modernizacjom F-15 wciąż utrzymują się w światowej czołówce samolotów bojowych.
Samolot myśliwski McDonnell Douglas (obecnie Boeing) F-15 Eagle został skonstruowany w drugiej połowie lat 60. XX wieku w ramach programu F-X (Fighter Experimental). Był jednym z pierwszych w świecie myśliwców czwartej generacji, charakteryzujących się znakomitą manewrowością oraz nowoczesną awioniką, zespołem napędowym i uzbrojeniem. Pierwszy przedseryjny egzemplarz F-15A został oblatany 27 lipca 1972 r., a pierwszy egzemplarz ulepszonej wersji F-15C – 26 lutego 1979 r. Do 1997 r. w zakładach w St Louis w Missouri wyprodukowano 384 egz. F-15A, 61 F-15B, 483 F-15C i 92 F-15D. Oprócz jednomiejscowych wersji myśliwskich przechwytujących F-15A/C i dwumiejscowych szkolno-treningowych F-15B/D skonstruowano także dwumiejscowy samolot uderzeniowy (myśliwsko-bombowy) F-15E Strike Eagle. Jego demonstrator, przebudowany z F-15B, został oblatany 8 lipca 1980 r., a jako pierwszy seryjny egzemplarz – 11 grudnia 1986 r. Do 2003 r. na potrzeby Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych (United States Air Force, USAF) wyprodukowano 236 egz. F-15E.
Ze względu na bogate wyposażenie elektroniczne i wynikającą z tego wysoką cenę F-15 nie znalazł tylu nabywców zagranicznych co wcześniejszy produkt firmy MDD – F-4 Phantom II. Samoloty F-15A/B zostały kupione tylko przez Izrael, F-15C/D – przez Arabię Saudyjską, Izrael i Japonię (F-15J/DJ), a wersje pochodne F-15E – przez Arabię Saudyjską (F-15S), Izrael (F-15I), Republikę Korei (F-15K) i Singapur (F-15SG). Ponadto Japonia podjęła licencyjną produkcję F-15J/DJ, a południowokoreańskie firmy uczestniczyły w produkcji F-15K.
Pod koniec poprzedniej dekady Boeing opracował dwumiejscową wersję F-15SE Silent Eagle, w której zastosował kilka rozwiązań technicznych znanych z maszyn piątej generacji. Miał to być wielozadaniowy samolot bojowy z pełnymi możliwościami powietrze–powietrze, a nie tylko wyspecjalizowany samolot uderzeniowy. Nie wzbudził wszakże zainteresowania ani dotychczasowych użytkowników F-15, ani nowych klientów. W tej sytuacji, wykorzystując niektóre rozwiązania z projektu F-15SE oraz samolotów F-15K i F-15SG, Boeing opracował kolejną wersję Advanced F-15, także opartą na płatowcu F-15E. Zastosowano cyfrową awionikę (glass cockpit), radar z anteną z aktywnym skanowaniem elektronicznym (Active Electronically Scanned Array, AESA), w pełni skomputeryzowany system sterowania lotem (digital fly-by-wire, DFBW) firmy UTC Aerospace Systems (Goodrich) oraz zintegrowany system samoobrony i walki elektronicznej firmy BAE Systems (Eagle Passive/Active Warning Survivability System, EPAWSS), zapewniający pasywne wykrywanie źródeł promieniowania elektromagnetycznego, ostrzeganie o zagrożeniach, aktywne zakłócanie oraz automatyczną obsługę wyrzutni flar i dipoli. DFBW pozwolił „uwolnić” dwa skrajne węzły podwieszeń pod skrzydłami (nr 1 i 9), które w żadnej z wcześniejszych wersji nie były wykorzystywane, ponieważ zaburzały stateczność i utrudniały pilotowanie samolotu. Nabywcami Advanced F-15 zostały Arabia Saudyjska (F-15SA) i Katar (F-15QA). Wkrótce do grona użytkowników dołączy prawdopodobnie Izrael (F-15IA).
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 7-8/2019