F-16 Fighting Falcon w US Air Force

Tomasz Kwasek

Samoloty wielozadaniowe F-16 Fighting Falcon stanowią trzon lotnictwa bojowego Siłach Powietrznych Stanów Zjednoczonych (US Air Force). Mimo coraz szybszego wprowadzania maszyn F-35A Lightning II popularne Vipery, jak nieoficjalnie nazywa się w USAF maszyny F-16, aż do początków przyszłej dekady będą stanowić najliczniejszy typ samolotu bojowego w arsenale USAF. Z tego względu nieustannie realizowane są różne programy modernizacyjne, różniące się od siebie zakresem ulepszeń i zmian, ale ich końcowym efektem zawsze jest i ma być dostosowanie możliwości bojowych samolotów do wymagań współczesnych i przyszłych działań powietrznych.

Od myśliwca dziennego do samolotu wielozadaniowego –F-16A/B Fighting Falcon

Samolot myśliwski F-16 Fighting Falcon powstał w biurze konstrukcyjnym firmy General Dynamics (obecnie Lockheed Martin) jako odpowiedź na zainicjowany w 1968 roku program lekkiego myśliwca LWF (Lightweight Fighter), w 1974 roku włączony do międzynarodowego programu ACF (Air Combat Fighter). Projekt samolotu firmy General Dynamics otrzymał fabryczne oznaczenie Model 401-168, a na jego bazie zbudowano dwa prototypy, oznaczone przez siły powietrzne jako YF-16. Pierwszy z nich oblatano oficjalnie w lutym 1974 roku, trzy miesiące później – drugi, a we wrześniu amerykańskie siły powietrzne ujawniły zamiar zakupu początkowo co najmniej 650 nowych myśliwców LWF. W styczniu 1975 roku ogłoszono, że propozycja firmy General Dynamics, czyli samolot YF-16, została wybrana w programie ACF, co otworzyło drogę do zamówienia samolotów rozwojowej partii przedseryjnej FSD (Full Scale Development). Początkowo zakontraktowano 15 egzemplarzy, ale z uwagi na szybkie potwierdzenie wyników badań teoretycznych w czasie testów obu prototypów zredukowano zamówienie do ośmiu samolotów. Ostatecznie w latach 1976–1978 zostało zbudowanych sześć maszyn jednomiejscowych F-16A FSD i dwie dwumiejscowe F-16B FSD. Pomyślny przebieg testów prototypów i tych pierwszych egzemplarzy skłonił USAF do szybkiego zamówienia inauguracyjnej partii seryjnej. Planowano wówczas zamówić łącznie 1388 myśliwców, w tym 1184 jednomiejscowe i 204 dwumiejscowe.

Block 1 i Block 5

W styczniu 1977 roku dowództwo USAF ujawniło, że planuje zakontraktować 781 nowych F-16 dla jednostek myśliwsko-bombowych. Pierwsza seryjna maszyna w konfiguracji jednomiejscowej, F-16A Block 1, przekazana została amerykańskim siłom powietrznym w sierpniu 1978 i trafiła do 388. Skrzydła Myśliwskiego (388th Fighter Wing) bazującego na lotnisku Hill AFB (Air Force Base) w stanie Utah; w październiku do jednostki trafił pierwszy dwumiejscowy F-16B Block 1. Łącznie dla USAF zbudowano 43 samoloty w standardzie Block 1, w tym 21 jednomiejscowych F-16A Block 1 i 22 dwumiejscowe F-16B Block 1. W latach 1979–1980 produkowano odmianę F-16A/B Block 5, która miała zmienioną nosową część kadłuba – dla amerykańskich sił powietrznych zmontowano 73 egzemplarze, w tym 46 samolotów F-16A Block 5 i 27 maszyn F-16B Block 5. W czasie uroczystości w 4. Dywizjonie Myśliwskim (4th Tactical Fighter Squadron) z 388. Skrzydła Myśliwskiego w bazie Hill AFB w czerwcu 1980 roku siły powietrzne nadały samolotowi nazwę Fighting Falcon. W maju następnego roku z wynikiem pozytywnym zakończono wielonarodowy 18-miesięczny program testów operacyjnych MOT&E (Multinational Operational Test and Evaluation) z użyciem dziewięciu maszyn, w tym jednej belgijskiej i jednej holenderskiej. Już w 1980 roku plany zakupowe USAF odnośnie do nowego myśliwca znacznie rozszerzono – zamierzano zakupić łącznie 2284 F-16 w ciągu następnych 15 lat.

W latach 1982–1984 wszystkie myśliwce Fighting Falcon serii Block 1 i Block 5 zostały doprowadzone do standardu Block 10 w ramach projektów Pacer Loft I i Pacer Loft II, a w latach 1991–1996 silniki tych najwcześniejszych wersji zmodyfikowano do standardu F100-PW-220E (Enhanced) z cyfrowym elektronicznym systemem paliwowo-regulacyjnym DEEC (Digital Electronic Engine Control) o ciągu 65,21 i 106,04 kN z dopalaniem. Część maszyn używano później jako naziemne pomoce szkoleniowe oznaczone GF-16A/B (od ground).

Block 10

Kolejna odmiana produkcyjna F-16, oznaczona Block 10, miała wymienioną część przyrządów pokładowych. Zasadnicza zmiana zaszła w tym przypadku w organizacji produkcji samolotów – z uwagi na zawierane co roku przez amerykańską administrację kontrakty produkcyjne, poszczególne partie w ramach tej samej odmiany (Block) oznaczano dodatkowo literami po numerze odmiany, np. Block 10A, Block 10B. W latach 1980–1981 wyprodukowano 213 maszyn, w tym 188 F-16A Block 10 oraz 25 F-16B Block 10 dla USAF.

Samoloty najwcześniejszych serii były napędzane dwuprzepływowym silnikiem odrzutowym Pratt & Whitney F100-PW-200 o ciągu 65,21 i 106,04 kN z dopalaniem. Pilot siedział w fotelu wyrzucanym ACES II (Advanced Concept Ejection Seat) klasy 0-0, modyfikowanym w kolejnych odmianach. Samolot miał system sterowania samolotem fly-by-wire z analogowym komputerem sterującym FLCC (Flight Control Computer) i komputerem danych lotnych ADC (Air Data Computer). Zasadniczym sensorem radiotechnicznym był impulsowo-dopplerowski radiolokator pokładowy AN/APG-66, maszyna miała również transponder systemu swój-obcy AN/APX-101 i urządzenie ostrzegawcze o opromieniowaniu radiolokacyjnym AN/ALR-69. F-16 wyposażono w układ nawigacji bezwładnościowej INS AN/ASN-141 (SK-2400) z żyroskopami mechanicznymi oraz odbiorniki systemów ILS AN/ARN-108 i TACAN AN/ARN-118. Pilot dysponował wąskokątnym wyświetlaczem przeziernym HUD (Head-Up-Display). W kabinie dominowały klasyczne analogowe przyrządy, na lewym panelu umieszczono monochromatyczny wyświetlacz prezentujący stan podwieszeń, a na centralnym panelu – wyświetlacz obrazu z radaru lub z kamery pocisku rakietowego. Łączność zapewniały radiostacje UHF AN/ARC-147 oraz VHF AN/ARC-115. Wszystkie samoloty F-16 w amerykańskich siłach zbrojny były i są dostosowane do montażu urządzeń głosowej łączności utajonej KY-58 (obecnie zdolność implementowana programowo w cyfrowych radiostacjach nowej generacji) oraz radiowych modułów kryptograficznych (początkowo KYV-1A/TSEC, obecnie KYV-8A).

Uzbrojeniem pierwszych serii F-16, poza montowanym w każdym samolocie wszystkich odmian sześciolufowym działkiem M61A1 kalibru 20 mm z zapasem 511 szt. amunicji, były pociski rakietowe powietrze–powietrze AIM-9E/J/L/M Sidewinder naprowadzane pasywnie w paśmie podczerwieni, pociski rakietowe powietrze–ziemia AGM-65A/B Maverick z naprowadzaniem telewizyjnym (optycznym) w paśmie światła widzialnego (z głowicą kumulacyjną), niekierowane pociski rakietowe kalibru 70 mm w zasobnikach LAU-3/32/61/68, bomby swobodnie spadające, między innymi bomby odłamkowo-burzące serii Mk 81/82/83, w tym z układem hamowania Snakeye, bomby zapalające BLU-27, a także bomby kasetowe serii CBU-52/58/71, CBU-100 Rockeye II, SUU-20 i SUU-30. Amerykańskie F-16 niezależnie od wersji były i są przystosowane do przenoszenia jednej swobodnie spadającej bomby jądrowej serii B57 lub B61 albo B83. Systemem uzbrojenia sterowały moduły komputerowe: celowniczy, kierowania ogniem i zarządzania podwieszeniami. Samolot mógł również przenosić dodatkowe podwieszane zbiorniki paliwa: podkadłubowy o pojemności 1136 litrów i podskrzydłowe o pojemności 1400 litrów (mimo dostosowania do podwieszania większych zbiorników o pojemności 2309 litrów F-16A/B ich nie przenosiły), a zamykane klapą gniazdo z zaworem do tankowania w powietrzu umieszczono na grzbiecie środkowej części kadłuba. Część maszyn Block 10 przystosowano do pełnienia roli samolotów bliskiego wsparcia powietrznego – mogły przenosić podwieszane pod kadłubem zasobniki strzeleckie GPU-5/A Pave Claw z czterolufowym działkiem GAU-13/A kalibru 30 mm. Modyfikacja była jednak eksploatowana krótko, tylko na przełomie lat 80. i 90.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 12/2020