Fairey Firefly część II

Leszek A. Wieliczko

Dwumiejscowe myśliwce pokładowe Fairey Firefly weszły do służby jesienią 1943 r., a w lecie 1944 r. przeszły chrzest bojowy podczas nalotów na niemiecki pancernik Tirpitz. Pod koniec drugiej wojny światowej walczyły na Dalekim Wschodzie, a w latach 1950–1953 w wojnie koreańskiej. Mimo że nie osiągnęły spektakularnych sukcesów bojowych, były jednymi z podstawowych typów samolotów brytyjskiego lotnictwa morskiego aż do połowy lat 50. Oprócz Wielkiej Brytanii Firefly służyły w lotnictwie morskim i siłach powietrznych ośmiu krajów – w niektórych nawet do początku lat 60.

Służba w Fleet Air Arm

Samoloty Firefly Mk I zostały zaakceptowane do służby 7 lipca 1943 r. i jesienią zaczęły wchodzić do wyposażenia dywizjonów lotnictwa morskiego (Naval Air Squadrons, NAS). Przed zakończeniem drugiej wojny światowej Brytyjczycy zdołali wyposażyć w nie osiem dywizjonów operacyjnych i kilkanaście pomocniczych. Po wojnie samoloty F/NF.I ustąpiły miejsca maszynom FR.I, później FR.4, a te z kolei FR/AS.5 i AS.6. Firefly pozostały w służbie Fleet Air Arm (FAA) do końca 1961 r. – dwadzieścia lat od oblotu prototypu.

Wejście do służby Pierwszym dywizjonem FAA, który w lutym 1943 r. otrzymał do prób pierwszy prototyp (Z1826), był 778 NAS w Crail (potem w Arbroath), w którym wykorzystano go do symulowanych prób lądowania na pokładzie lotniskowca (Aerodrome Dummy Deck Landing, ADDL). W czerwcu 778 NAS otrzymał dwa seryjne samoloty (Z1839 i Z1844), a w sierpniu kolejne dwa (Z1880 i Z1884). W dniach 8–9 czerwca samolot Z1844 posłużył do prób lądowania (Deck Landing Trials, DLT) na pokładzie lotniskowca HMS Illustrious, a dokładnie trzy miesiące później na pokładzie mniejszego lotniskowca szkolnego HMS Pretoria Castle. 9 września podczas lądowania po jednym z lotów nie wysunął się hak i samolot wyhamował na barierze bezpieczeństwa, niszcząc podwozie i śmigło. Zasiadający za sterami maszyny słynny brytyjski pilot doświadczalny Lt Eric M. „Winkle” Brown nie odniósł obrażeń.

Między sierpniem a październikiem 1943 r. pierwsze egzemplarze Mk I (Z1883, Z1879 i Z1878) otrzymał również 787 NAS w Wittering, pełniący funkcję ośrodka rozwoju taktyki walki powietrznej (Naval Air Fighting Development Unit, NAFDU). Z kolei w pierwszych miesiącach 1944 r. kilka pierwszych nocnych myśliwców NF.II (Z1875, Z1876 i Z1894) trafiło do 746 NAS (Naval Night Fighter Interception Unit, NFIU) w Ford i Wittering. W kwietniu i maju dywizjon ten otrzymał kolejne cztery egzemplarze NF.II (Z1845, Z1865, Z1868 i Z1870). W sierpniu zaczęto zastępować je maszynami w wersji NF.I, we wrześniu pierwsze egzemplarze NF.I otrzymał również 784 NAS. Do końca 1944 r. samoloty Firefly Mk I trafiły jeszcze do 748, 766, 768, 772, 790 i 798 NAS, a do chwili zakończenia drugiej wojny światowej we wrześniu 1945 r. także do 700, 703, 732, 744, 781, 782, 783 i 799 NAS. Dywizjony te pełniły funkcję jednostek szkolnych, treningowych, doświadczalnych lub zapasowych. W większości z nich Firefly nie były jedynym ani nawet podstawowym wyposażeniem.

Debiut w Norwegii

Pierwszym dywizjonem operacyjnym FAA wyposażonym w samoloty Firefly F.I był 1770 NAS, utworzony 10 września 1943 r. w Yeovilton. W ciągu dwóch miesięcy dywizjon otrzymał 16 samolotów i wyszkolił 14 załóg. W połowie grudnia 1770 NAS przeniósł się do Grimsetter, a w połowie lutego 1944 r. do Hatston. Tutaj rozpoczęto szkolenie ADDL. Po jego pomyślnym zakończeniu 18 maja 12 samolotów dywizjonu wylądowało na pokładzie lotniskowca HMS Indefatigable w celu odbycia szkolenia DLT. Po krótkim pobycie na lądzie, 10 czerwca 1770 NAS wrócił na pokład Indefatigable’a, aby wziąć udział w ćwiczeniach zgrywających z jednostkami myśliwców Seafire i bombowców Barracuda. Po kolejnym odpoczynku na lądzie 9 lipca 1770 NAS ponownie zaokrętowano na HMS Indefatigable, który wraz z lotniskowcami Formidable i Furious wyruszył w stronę wybrzeży Norwegii, aby wziąć udział w pierwszej operacji bojowej – ataku na niemiecki pancernik Tirpitz kotwiczący w fiordzie Kaa (operacja Mascot).

Debiut bojowy myśliwców Firefly F.I nastąpił 17 lipca. Wraz z Hellcatami, Corsairami i Seafire’ami osłaniały one 44 bombowce Barracuda. Po dotarciu nad cel Firefly zaatakowały jako pierwsze, ostrzeliwując z działek stanowiska artylerii przeciwlotniczej rozlokowane na brzegach fiordu i na samym okręcie. Dwa Firefly odniosły niegroźne uszkodzenia od ognia plot. Po zakończeniu operacji 25 lipca 1770 NAS wrócił do Hatston, skąd dwa dni później przeleciał do Burscough. Tutaj dywizjon dostał nowe samoloty F.I, z podwyższonymi osłonami kabiny pilota, osłonami na lufach działek i – co najważniejsze – zaczepami dla niekierowanych pocisków rakietowych, bomb lub dodatkowych zbiorników paliwa pod skrzydłami.

7 sierpnia 1770 NAS rozpoczął drugą turę bojową na pokładzie Indefatigable’a. Dwa dni później samoloty dywizjonu eskortowały bombowce Avenger stawiające miny morskie u wybrzeży Norwegii. Wobec braku przeciwdziałania ze strony Luftwaffe Firefly ostrzelały kilka małych statków i celów na lądzie. Jeden z samolotów musiał wodować z powodu odniesionych uszkodzeń; jego załoga zginęła. Po krótkim odpoczynku na lądzie 1770 NAS wrócił na Indefatigable’a i ponownie wziął udział w atakach na Tirpitza, przeprowadzonych 22, 24 i 29 sierpnia (operacje Goodwood I–IV). Ich efekty były praktycznie żadne – z powodu stawiania przez Niemców zasłon dymnych Barracudy uzyskały tylko kilka trafień. 29 sierpnia 1770 NAS stracił kolejnego Firefly wraz z załogą. Do ostatniej akcji bojowej u wybrzeży Norwegii doszło 19 września, gdy Firefly ostrzelały nabrzeżne stanowiska artylerii plot. i żeglugę, odnotowując trafienie i zapalenie kilku małych jednostek.

Gdy HMS Indefatigable wraz z 1770 NAS wyruszył na Daleki Wschód, jego zadania u wybrzeży Norwegii przejął 1771 NAS na lotniskowcu HMS Implacable. Dywizjon został utworzony 1 lutego 1944 r. w Yeovilton jako druga operacyjna jednostka samolotów Firefly. Szkolenie ADDL przeprowadzono w Burscough i Machrihanish, a DLT na pokładach lotniskowców szkolno-transportowych HMS Trumpeter i HMS Ravager. 22 września 1771 NAS z 12 Firefly F.I został zaokrętowany na Implacable’u. Swój chrzest bojowy przeszedł 18 października, gdy 11 samolotów Firefly wykonało loty rozpoznawcze i bojowe w rejonie Tromsø, których celem było wykrycie Tirpitza. Pancernik został znaleziony i sfotografowany na południe od wyspy Håkøya. W tym czasie kilka innych Firefly ostrzelało lotnisko w Bardufoss i bazę wodnosamolotów w Sørveisen, niszcząc lub uszkadzając kilka niemieckich samolotów. 26 października Firefly celnie ostrzelały kilka małych jednostek pływających. Po południu tego samego dnia, podczas eskorty bombowców Barracuda, jeden Firefly rozbił się po trafieniu ogniem artylerii plot.; pilot zginął, obserwator zaś dostał się do niewoli. Następnego dnia Firefly celnie ostrzelały niemiecki okręt podwodny U-1060. Jeden z myśliwców został zestrzelony. Ostatnie ataki przeprowadzono 28 października, po czym 7 listopada 1771 NAS wrócił do Hatston.

Druga tura bojowa 1771 NAS na wodach norweskich na pokładzie Implacable’a rozpoczęła się 22 listopada, a trzecia 5 grudnia. Były to ostatnie operacje dywizjonu wymierzone przeciwko celom nabrzeżnym i żegludze u wybrzeży Norwegii. 9 grudnia 1771 NAS wrócił do Hatston, gdzie przez trzy miesiące przygotowywał się do wyruszenia na Daleki Wschód.

1 maja 1944 r. w Burscough sformowano 1772 NAS z 12 samolotami F.I. Podczas szkolenia doszło do kilku wypadków, z których trzy zakończyły się śmiercią czterech członków załóg. Z kolei w wypadku podczas kołowania na lotnisku zniszczone zostały trzy samoloty Firefly. Mimo trudnego początku 25–26 listopada 1772 NAS zaliczył szkolenie DLT na pokładzie lotniskowca eskortowego HMS Empress. Po powrocie na ląd wszystkie posiadane samoloty zostały przekazane do 766 NAS w Inskip, wchodzącego w skład No 1 Naval Operational Training Unit (NOTU). Zamiast nich 1772 NAS otrzymał fabrycznie nowe F.I z zaczepami na niekierowane pociski rakietowe, bomby i dodatkowe zbiorniki paliwa pod skrzydłami. 16 stycznia 1945 r. 1772 NAS przeleciał do Belfastu, gdzie samoloty załadowano na pokład lotniskowca eskortowego HMS Ruler, a personel rozdzielono między Rulera i HMS Activity. 18 marca oba okręty przybyły do Australii, gdzie 1772 NAS został wyładowany w Schofields niedaleko Sydney. Tutaj dywizjon odbył szkolenie DLT na pokładzie Rulera oraz ćwiczenia ogniowe.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 12/2017