Flak w Warszawie 1 sierpnia 1944 roku

Norbert Bączyk

Gdy 1 sierpnia 1944 roku wybuchło w Warszawie zbrojne powstanie polskiego ruchu oporu, słabo uzbrojone i rozproszone pododdziały konspiracyjne musiały zmierzyć się z silnym oraz dobrze uzbrojonym garnizonem niemieckim. Jego najwartościowszym elementem był silny kontyngent Luftwaffe, głównie w postaci 80. Pułku Artylerii Przeciwlotniczej – Flak-Regiment 80. Jednostka ta wyposażona była w dziesiątki ciężkichdział oraz nie mniej groźnych małokalibrowych szybkostrzelnych armat automatycznych.

Warszawa, największe miasto Generalnego Gubernatorstwa, stanowiła w okresie niemieckiej okupacji bardzo ważny ośrodek przemysłowy oraz strategiczny, drogowo-kolejowy węzeł komunikacyjny. Z tego względu stopniowo okupanci rozbudowywali obronę przeciwlotniczą miasta, które incydentalnie bombardowane było w latach 1941-1943 przez lotnictwo radzieckie. W tym okresie Warszawa leżała na obszarze odpowiedzialności VIII Okręgu Lotniczego Luftwaffe – Luftgau VIII z dowództwem we Wrocławiu. Z tego względu czynną obronę przeciwlotniczą zapewniały głównie pododdziały Heimat-Flak – krajowej obrony przeciwlotniczej. W Warszawie już od jesieni 1943 roku stacjonował 60 Heimat-Flak-Abteilungen/VIII, mający na stanie kilka ciężkich i lekkich baterii dział przeciwlotniczych. Wraz ze zbliżaniem się na obszary Generalnego Gubernatorstwa frontu wschodniego, jak również z racji objęcia wiosną 1944 roku obszaru całej Rzeszy oraz krajów okupowanych wojną powietrzną stopniowo siły Luftwaffe, w tym formacji Fliegerabwehrkanone (Flak), w Warszawie rosły. Kulminacja tego procesu nastąpiła w lipcu 1944 roku, kiedy to obszar miasta operacyjnie podlegał już regularnym frontowym formacjom Luftwaffe – 6. Flocie Powietrznej, której w ramach wojsk obrony przeciwlotniczej podlegał z kolei II Korpus Przeciwlotniczy (II Flakkorps). Korpus ten dysponował kilkoma dywizjami artylerii przeciwlotniczej (Flak-Division), rozmieszonymi na obszarze odpowiedzialności 6. Floty – czyli na środkowym odcinku frontu wschodniego. Wraz ze zbliżaniem się regularnych działań wojennych do linii środkowej Wisły i Narwi obronę przeciwlotniczą ważnych ośrodków miejskich, fabryk, strategicznych przepraw wodnych, kluczowych dróg itp. przejmowały, stopniowo wycofujące się na zachód i zapewniające osłonę tyłów armii polowych, wspomniane dywizje II Korpusu.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 6/2017