FMA Ae.M.B.1/2 „Bombi”
Leszek A. Wieliczko
Lekki samolot bombowy Ae.M.B.1/2 został skonstruowany w argentyńskiej wytwórni FMA w pierwszej połowie lat trzydziestych XX wieku. Był jedynym bombowcem zbudowanym i produkowanym w Ameryce Południowej. Mimo prostej, wręcz prymitywnej konstrukcji i słabych osiągów ostatni spośród 15 wyprodukowanych egzemplarzy został wycofany ze służby dopiero w 1948 r.
Początki fabryki
Pomysłodawcą stworzenia w Argentynie pierwszej w Ameryce Południowej fabryki samolotów i silników lotniczych, a później jej organizatorem i pierwszym dyrektorem, był były oficer argentyńskiej armii Francisco María de Arteaga. Po odejściu z wojska w marcu 1916 r. de Arteaga wyjechał do Francji i w połowie 1918 r. ukończył paryską Wyższą Szkołę Lotnictwa i Budowy Maszyn (École Supérieure d’Aéronautique et de Constructions Mécaniques), zostając pierwszym argentyńskim dyplomowanym inżynierem lotniczym. Po ukończeniu studiów de Arteaga jeszcze przez kilka lat przebywał we Francji, pracując i zdobywając praktyczne doświadczenie w tamtejszych zakładach lotniczych oraz w Laboratorium Aerodynamicznym Eiffela (Laboratoire Aérodynamique Eiffel).
Tymczasem 21 marca 1919 r. w strukturze Armii Argentyńskiej (Ejército Argentino) utworzono Służbę Lotniczą Armii (Servicio Aeronáutico del Ejército, SAE), na której czele stanął ppłk Alejandro Pastor Obligado. W połowie 1922 r. prezydentem Argentyny został umiarkowany, dążący do rozwoju kraju polityk Marcelo Torcuato de Alvear, a ministrem wojny płk inż. Agustín Pedro Justo. Obaj poparli pomysł de Arteagi, ponieważ własna fabryka samolotów i silników lotniczych dawała szansę na uniezależnienie się od importu oraz stwarzała impuls do industrializacji i rozwoju gospodarczego kraju. 14 grudnia 1922 r., kilka tygodni po powrocie z Francji, de Arteaga został szefem Wydziału Technicznego (Departamento Técnico) SAE. Jego rola w rozwoju argentyńskiego lotnictwa znacznie wzrosła, kiedy 5 marca 1923 r. rozpoczął wykłady w Szkole Wojskowej (Colegio Militar), a 1 września także w Wojskowej Szkole Lotniczej (Escuela Militar de Aviación, EMA) w El Palomar koło Buenos Aires.
W 1924 r. de Arteaga został członkiem Komisji Zakupów Sprzętu Lotniczego i Uzbrojenia (Comisión de Adquisición de Material de Vuelo y Armamentos), wysłanej do Europy w celu zakupu samolotów, sprzętu i uzbrojenia niezbędnego dla argentyńskiej armii. Na wniosek de Arteagi część przyznanych komisji środków wydano na zakup maszyn, materiałów i licencji potrzebnych do uruchomienia w kraju produkcji samolotów i silników. W Wielkiej Brytanii zakupiono licencję na produkcję samolotów szkolnych Avro 504R, a we Francji na produkcję samolotów myśliwskich Dewoitine D.21 i 12-cylindrowych silników Lorraine-Dietrich o mocy 450 KM. Ponieważ w Argentynie nie można było podjąć produkcji wielu precyzyjnych urządzeń i podzespołów ze względu na słabość krajowego przemysłu metalurgicznego i maszynowego, znaczną ilość materiałów oraz gotowych podzespołów zakupiono w Europie.
Plan organizacji i budowy fabryki, nazwanej początkowo Państwową Fabryką Samolotów (Fábrica Nacional de Aviones), został przedłożony argentyńskim władzom w kwietniu 1926 r. 8 czerwca powołano w tej sprawie specjalną komisję, której członkiem został de Arteaga. Projekt pierwszego etapu inwestycji został zatwierdzony do realizacji 4 października. Generalny inspektor armii (Inspector General del Ejército) generał José Félix Uriburu już w 1925 r. zaproponował, aby ze względów strategicznych fabrykę ulokować w Córdobie, w centrum kraju (około 700 km od Buenos Aires), daleko od granic sąsiednich krajów. Odpowiednie miejsce znaleziono przy drodze do San Roque w odległości około pięciu kilometrów od centrum miasta, naprzeciwko lotniska miejscowego aeroklubu (Aero Club Las Playas de Córdoba). Uroczyste wmurowanie kamienia węgielnego nastąpiło 10 listopada, a 2 stycznia 1927 r. ruszyły prace budowlane. Zadanie organizacji fabryki powierzono inż. de Arteadze, a nadzór nad całym przedsięwzięciem objął osobiście minister wojny generał Agustín P. Justo.
18 lipca 1927 r. nazwę fabryki zmieniono na Wojskową Fabrykę Samolotów (Fábrica Militar de Aviones, FMA). Jej uroczyste otwarcie odbyło się 10 października. W tym momencie fabrykę tworzyło tylko osiem budynków o powierzchni 8340 m2, park maszynowy składał się ze 100 obrabiarek, a załoga liczyła 193 osoby. Dyrektorem generalnym FMA został Francisco de Arteaga. W lutym 1928 r. rozpoczęto realizację drugiego etapu inwestycji, w ramach którego powstały m.in. trzy laboratoria (silników, wytrzymałościowe i aerodynamiczne), biuro konstrukcyjne, cztery warsztaty, dwa magazyny, stołówka i inne obiekty. Później, po ukończeniu trzeciego etapu, FMA składała się z trzech głównych wydziałów: pierwszy obejmował dyrekcję, nadzór produkcyjny, biuro projektowe, biuro dokumentacji technicznej, laboratoria i administrację; drugi – warsztaty produkcyjne samolotów i śmigieł, a trzeci – warsztaty produkcyjne silników.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 10-11/2016