Francuscy admirałowie – fregaty typu Amiraux

Tomasz Kwasek

Francuska marynarka wojenna (Marine Nationale) konsekwentnie – mimo ograniczeń finansowych – rozwija swój komponent okrętowy, utrzymując zakładany wysoki poziom nowoczesności poszczególnych jednostek. Jednym ze sztandarowych projektów modernizacyjnych floty jest budowa pięciu średniej wielkości fregat nowego typu.

Rozwój Marine Nationale na przełomie drugiej i trzeciej dekady XXI w. został określony w cyklicznie wydawanej ustawie o programowaniu wojskowym LPM (Loi de Programmation Militaire), która w edycji na lata 2019-2025 określa docelowy stan liczbowy francuskich sił okrętowych. Na poziomie marynarki wojennej do rozwoju floty odnosi się strategiczny dokument o nazwie Mercator – plan wyznaczający cele, które ma osiągnąć flota francuska do 2030 r. Przewidziano utrzymanie, do końca obecnej dekady, 15 fregat bojowych oraz 6 dozorowych. W końcu 2018 r. nawodne siły eskortowe Marine Nationale składały się z 17 jednostek: 2 fregat przeciwlotniczych typu Forbin (Horizon), 2 fregat typu Cassard (F-70 AA), 3 fregat typu Georges Leygues (F-70 ASM), 5 fregat typu Aquitaine (FREMM) oraz 5 fregat typu La Fayette. Poza tym było jeszcze sześć fregat dozorowych typu Floreal. Do końca 2020 r. liczba okrętów eskortowych została zredukowana do 15, wycofano bowiem 4 okręty typu Cassard i Georges Leygues (ostatnia z fregat typu Cassard ma być wycofana w 2021 r.), a wprowadzono do linii 2 jednostki typu Aquitaine. Francuskie okręty eskortowe zostały podzielone na dwie kategorie – 1. rangi (tu zaliczane są m.in. jednostki obrony powietrznej) oraz 2. rangi, czyli jednostki dozorowe. Te pierwsze mają być przeznaczone do działań o wysokiej lub średniej intensywności, drugie powinny operować na obszarach o niższym poziomie zagrożeń.

Projekt

Koncepcję budowy nowych fregat dla Marine Nationale ujawniono jeszcze w czasie debaty związanej z wdrożeniem ustawy LPM 2014-2019 i pracami nad kolejnym programem rozwoju sił zbrojnych. W pierwotnej wersji plan przewidywał budowę 11 nowych fregat Aquitaine (FREMM), z tego 6 w okresie objętym LPM 2014-2019 oraz 5 w następnym okresie programowania. W 2015 r. podjęto jednak decyzję o docelowym obniżeniu klasyfikacji wszystkich pięciu fregat typu La Fayette do poziomu 2. rangi. Jednocześnie z uwagi na koszty zmniejszono zapotrzebowanie na nowe jednostki typu Aquitaine do ośmiu okrętów. Takie posunięcie oznaczało, że Marine Nationale w połowie obecnej dekady dysponowałaby 10 podstawowymi jednostkami eskortowymi. W związku z tym francuski resort obrony ogłosił zamiar uruchomienia nowego programu budowy pięciu fregat średniej wielkości oznaczonych FTI (Frégates de taille intermédiaire), tak aby umożliwić wejście pierwszej jednostki do służby w 2023 r. i jej certyfikację operacyjną dwa lata później. Polityczno-ekonomiczna motywacja, przyjęta przez Paryż, polegała na tym, że przesunięcie okrętów typu La Fayette do niższej grupy przy jednoczesnej próbie zachowania stanu 15 jednostek eskortowych wymuszało zakup 5 nowych fregat. Dlatego, zamiast budować kolejne Aquitaine, wyrażono zgodę na opracowanie nowego projektu w segmencie 4000 t wyporności, wypełniając tym samym lukę istniejącą między tymi pierwszymi a mniejszymi korwetami typu Gowind. Marine Nationale miała zatem utrzymać stan liczebny fregat, a francuski przemysł stoczniowy zyskałby nowy projekt eksportowy. Zadeklarowano przy tym, że nowe FTI – odmiennie niż początkowo planowano – nie zastąpią jednostek La Fayette, ale nadal będą konieczne do osiągnięcia programowego celu 15 fregat 1. rangi. Decyzje te zostały potwierdzone w LPM 2019-2025 i oznaczały rozstrzygnięcie na korzyść zwolenników zagwarantowania trwałości krajowych zdolności przemysłowych (poprzez regularne i ciągłe obciążenie zamówieniami) i budowy jednostek mniejszych, ale za to z większym potencjałem eksportowym, zamiast programu większych fregat FREMM. Oznacza to również skupienie się na wzmocnieniu pozycji Paryża na rynku eksportowym w sektorze fregat średniej wielkości – aktywne wsparcie oferty francuskiej jest spowodowane, jak sami zainteresowani wskazują, rosnącą konkurencją ze strony producentów hiszpańskich, niemieckich i włoskich.

W 2016 r. ujawniono pierwsze wizerunki fregaty FTI, która miała bazować na projekcie DCNS (obecnie Naval Group) o nazwie BELH@RRA. Oba projekty – dla Marine Nationale i eksportowy – mają wspólny rodowód, datowany na 2009 r., kiedy DCNS zaproponował modułową rodzinę fregat znanych jako FM400 w czterech wersjach (ogólnego przeznaczenia, obrony przeciwlotniczej, zwalczania okrętów podwodnych, atak lądowy), charakteryzujących się średnią wypornością oscylującą wokół 4000 t, zmienną w zależności od konfiguracji. FM400 bazował na doświadczeniach zdobytych przy opracowaniu oraz budowie jednostek typu Aquitaine i miał mieć nowy system zarządzania walką CMS (Command Management System) Setis, opracowany przez DCNS. Kolejną, w większym stopniu awangardową koncepcją był XWIND 4000, w którym założono wysoką automatyzację działań oraz pełną digitalizację systemów okrętowych. Te wszystkie elementy wprowadzono do projektu FTI, który w swojej wstępnej postaci opracowano w 2016 r. jako wariant rozwojowy BELH@RRA specjalnie dla Marine Nationale. Wraz z upływem czasu coraz wyraźniej zaznaczało się rozróżnienie między projektem BELH@RRA, w większym stopniu nastawionym na eksport i który można modyfikować zgodnie z potrzebami klienta, a projektem skonfigurowanym specjalnie w celu spełnienia wymagań francuskiej floty.

Formalne rozpoczęcie projektu budowy średnich fregat nastąpiło w kwietniu 2017 r. wraz z podpisaniem pomiędzy zamawiającym, czyli dyrektoriatem generalnym resortu obrony ds. uzbrojenia DGA (Direction générale de l’armement), a DCNS umowy dotyczącej rozwoju projektu i budowy pięciu jednostek. W ślad za tą główną umową podpisano inne kontrakty, które przewidują zaangażowanie kilkudziesięciu większych partnerów. Głównym wykonawcą odpowiadającym za realizację całego projektu, budowę jednostek, dostawę urządzeń pokładowych oraz integrację systemu zarządzania Setis jest Naval Group. Koncern Thales odpowiada za główne systemy elektroniczne i część uzbrojenia oraz wyposażenia specjalnego, dostawę innych systemów okrętowych powierzono różnym podwykonawcom Naval Group. W 2017 r. do DGA złożono projekt jednostki odpowiadającej szczególnym wymaganiom odbiorcy. W przypadku jednostek FDI dokonano pewnych zmian w systemie zarządzania projektem – wcześniej schemat postępowania zakładał, że Marine Nationale definiowała wymaganie operacyjne, które DGA przekształcała w wymagania taktyczno-techniczne i przekazywała odpowiednią dokumentację projektową przedsiębiorstwu odpowiedzialnemu za projekt. Rozpoczynano w ten sposób realizację procesu oceny i przeglądu zgodnie z łańcuchem funkcjonalnym, wiązało się to jednak z dość długim czasem realizacji i ryzykiem wzrostu kosztów ze względu na ważne zmiany wprowadzane podczas budowy. Dla programu FDI przyjęto nowy model, w którym główne podmioty zainteresowane – Marine Nationale, DGA i główny wykonawca – równolegle realizują własne działania, w tym wprowadzanie zmian, co ma zmniejszyć koszty i ryzyko techniczne. W tym celu wykorzystuje się również oprogramowanie DOORS zapewniające spójność między wymaganiami operacyjnymi, wymaganiami technicznymi i projektem oraz natychmiastowy dostęp do cyfrowej biblioteki wybranych rozwiązań technicznych i technologicznych. Ten innowacyjny dla Marine Nationale sposób postępowania ma doprowadzić do stworzenia jednostki o podkreślanej w nazwie średniej wielkości, ale i sporym potencjale systemów elektronicznych i uzbrojenia, a przy tym z zachowaniem marginesu wyporności i miejsca dla przyszłych modernizacji platformy okrętowej.

W wyniku modyfikacji dokumentacji powstał projekt, który od 2019 r. dla jednostek jest określany jako fregata obrony i interwencji – FDI (Frégate de Défense et Intervention). Ta zmiana w praktyce oznaczała przejście od uruchomionego przez Naval Group kilka lat temu wstępnego projektowania do fazy definiowania projektu i jego realizacji. W październiku tego roku ujawniono, że nowe okręty otrzymają nazwy upamiętniające słynnych francuskich admirałów: Amiral Ronarc’h, Amiral Louzeau, Amiral Castex, Amiral Nomy i Amiral Cabanie. Przejęcie prototypowej fregaty zaplanowano w 2023 r. (okręt ma podnieść francuską banderę w następnym roku), a pozostałe cztery jednostki mają być dostarczone w latach 2025-2029. Zgodnie z ujawnionymi danymi całkowity budżet na budowę pięciu fregat opiewa na kwotę 3,8 mld euro w latach 2015-2028, z tego 1,7 mld na działania w zakresie projektowania i opracowania rozwiązań technicznych oraz 2,1 mld na budowę platform okrętowych.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 7-8/2021