GAZ-2330 Tigr

Michał Buslik

Rodzina pojazdów GAZ-2330 Tigr

Od pewnego czasu przyszłość rodziny pojazdów wysokiej mobilności GAZ-2330 Tigr w Siłach Zbrojnych Federacji Rosyjskiej jest ściśle zależna od zmian personalnych zachodzących w kierownictwie resortu obrony tego kraju. W 2012 roku owa przyszłość wydawała się być przesądzona – MO FR, zdominowane przez zwolenników produkcji licencyjnej zachodnich wzorów uzbrojenia, na czele z ministrem Anatolijem Sierdiukowem, zadecydowało o definitywnym zakończeniu z początkiem 2014 roku zakupów kolejnych samochodów rodziny GAZ-2230 na rzecz licencyjnych Iveco LMV M65/Ryś. Obecnie, pod rządami nowego ministra Siergieja Szojgu, rosyjski resort obrony zmienił zdanie i ponownie wyraża zainteresowanie podpisaniem wieloletnich umów na zakup pojazdów rodziny Tigr. Niezależnie od powyższych zawirowań, producent Tigrów konsekwentnie prezentuje kolejne ich odmiany, którymi pragnie zainteresować zarówno rosyjskie struktury siłowe, jak i potencjalnych klientów zagranicznych.

Geneza powstania i rozwój pojazdów rodziny GAZ -2330 do 2009 roku
Początki rodziny pojazdów opancerzonych wysokiej mobilności GAZ-2330 Tigr datują się na 1999 rok, gdy znany rosyjski producent samochodów, zakłady Gorkowskij Awtomobilnyj Zawod z Niżniego Nowgorodu, otrzymał od – mającego siedzibę w Zjednoczonych Emiratach Arabskich – przedsiębiorstwa Bin Jabr Group Ltd. zlecenie na opracowanie wielozadaniowego pojazdu terenowego wysokiej mobilności. W zamyśle zleceniodawcy, za którym faktycznie stały władze ZEA, nowa konstrukcja, nazwana AB17 Nimr (tygrys w j. arabskim), miała stać się, w szczególności na lokalnym rynku, konkurencją dla amerykańskiego HMMWV. Strony powołały do życia konsorcjum, w składzie którego, obok rosyjskiego GAZ-a mającego 50% udziałów, znaleźli się także: Bin Jabr Group Ltd. oraz jordańskie King Abdullah Design and Development Bureau. Prace projektowe realizowała wyłącznie strona rosyjska, partnerzy arabscy zapewniali ich finansowanie, które sięgnęło 60 mln USD. Prace nad pojazdami prototypowymi zostały ukończone w 2000 roku, zaś publiczna premiera Nimra miała miejsce podczas salonu uzbrojenia IDEX 2001 w Abu Zabi. Wkrótce doszło do rozstania dotychczasowych wspólników, w tyleż burzliwych co dość tajemniczych okolicznościach – strona arabska odmówiła dalszego finansowania prac, przejmując jednocześnie komplet dotychczas powstałej dokumentacji technicznej projektu. Według Rosjan takie działanie było bezprawne, albowiem – zgodnie z zapisami umowy powołującej do życia konsorcjum – to strona rosyjska miała prawo do dysponowania projektem. Co więcej, Arabowie mieli się wycofać z zawartej umowy przed jej pełnym opłaceniem i sfinalizowaniem, ponieważ obejmowała ona nie tylko opracowanie prototypów, ale również wdrożenie wozu do produkcji seryjnej. W związku z takim stanem rzeczy, Rosjanie argumentowali, że to wyłącznie im przysługuje prawo do zatrzymania dokumentacji technicznej pojazdu. Jednakże ostatecznie strona rosyjska przyjęła do wiadomości stan faktyczny i, zapewne mając świadomość słabości własnej pozycji, nie podjęła żadnych kroków prawnych przeciwko Bin Jabr Group Ltd. Koniec końców obie skłócone strony, bazując na prototypie AB17 Nimr, rozpoczęły osobno prace nad dalszym rozwojem konstrukcji. W 2002 roku, podczas moskiewskiego salonu samochodowego MIMS-2002, miały swoją światową premierę pierwsze wozy rosyjskiej rodziny GAZ-2975/2330. Były to początkowo wyłącznie nieopancerzone pojazdy terenowe, skierowane głównie do odbiorcy cywilnego. Rok później Rosjanie zaprezentowali pierwszy prototyp opancerzonego wariantu Tigra, protoplastę obecnych opancerzonych wersji pojazdów rodziny GAZ-2330. W 2004 roku pierwsze opancerzone wozy przedseryjne trafiły do próbnej eksploatacji w wybranych jednostkach milicji, w tym także w Oddziałach Milicji Specjalnego Przeznaczenia – OMON. W 2006 roku kilkanaście pojazdów Tigr, należących do moskiewskiego OMON-u, rozpoczęło służbę w Czeczenii, gdzie były wykorzystywane w operacjach patrolowych i eskortowych. W tym samym roku zapadła formalna decyzja o przyjęciu Tigrów do wyposażenia formacji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej – w tym ostatnim przypadku zdecydowana większość, spośród nielicznych zamówionych pojazdów (w okresie 2007–2012 średnio 30 rocznie), zaczęła trafiać do pododdziałów, głównie rozpoznawczych, dyslokowanych na terytorium obecnego Południowego Okręgu Wojskowego. W sierpniu 2008 roku m.in. te pojazdy miały okazję zadebiutować bojowo podczas konfliktu z Gruzją, zaś nieco wcześniej, bo w maju tego samego roku, miały swoją publiczną premierę podczas moskiewskiej defilady z okazji Dnia Zwycięstwa. W 2007 roku Arzamaskie Zakłady Budowy Maszyn (od 2006 roku wchodzące w skład holdingu WPK – Wojenno Promyszliennaja Kompanija), znane m.in. z wytwarzania kołowych transporterów opancerzonych rodziny BTR-80, rozpoczęły małoseryjną produkcję Tigrów.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 05/2013