Gloster Meteor
Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Odrzutowy samolot myśliwski
Gloster Meteor
Do lata 1939 r. turbinowy silnik odrzutowy zbudowano nie tylko w Niemczech, ale także w Wielkiej Brytanii. Dzięki uporowi Franka Whitle’a pierwszy brytyjski turbinowy silnik odrzutowy W.U. powstał w jego własnej wytwórni Power Jets Ltd i po raz pierwszy pomyślnie uruchomiono go na stanowisku badawczym wiosną 1937 r. Do lata 1939 r. silnik ten był dopracowany i zamówiono jego pierwszą serię próbną w zakładach Welland pod nazwą W.1. (Szerzej na ten zobacz „Lotnictwo” numer specjalny 9.)
Wielka Brytania przez wieki żyła w poczuciu względnego bezpieczeństwa, wynikającego z jej wyspiarskiego położenia. To poczucie uległo zachwianiu w XX wieku, gdy pojawienie się samolotu dało nowe możliwości prowadzenia wojny. Pierwszym takim sygnałem był przelot Louisa Bleriota przez kanał La Manche w 1909 r., ale prawdziwym szokiem dla Brytyjczyków były niemieckie bombardowania Londynu prowadzone w 1916 r. przez sterowce, a w latach 1917–1918 – przez bombowce. W rezultacie Wielka Brytania przywiązywała dużą wagę do sprawnego systemu obronnego przed uderzeniami lotniczymi i zagadnieniu temu poświęcano wiele uwagi. To właśnie tu powstał pierwszy zintegrowany system obrony powietrznej i tutaj po raz pierwszy wykorzystano radar do wykrywania latających obiektów. W 1935 r. powołano specjalny komitet ds. zbadania możliwości wykorzystania najnowszych osiągnięć naukowo-technicznych w tworzeniu systemu obrony powietrznej Wielkiej Brytanii. Na jego czele stanął Sir Henry Tizard, wieloletni przewodniczący Komitetu Badań Naukowych Lotnictwa. Sir H. Tizard latem 1939 r. uznał, że powinno się podjąć poszukiwanie nowego napędu samolotów myśliwskich, który umożliwi im uzyskiwanie większych prędkości i pułapu operacyjnego, by myśliwce zawsze miały odpowiednią przewagę osiągów nad środkami napadu powietrznego. Uważał, że turbinowy silnik odrzutowy opracowany przez F. Whitle’a może być właśnie takim alternatywnym napędem. Napotkał jednak na wielkie trudności w przekonaniu Davida Pye, dyrektora ds. badań naukowych Ministerstwa Lotnictwa. W końcu zdecydowano, że myśliwiec napędzany silnikiem F. Whitle’a zostanie zbudowany, jeśli wybuchnie wojna.
Wybór Glostera
W 1915 r. w Cheltenham w Gloucestershire, miasteczku pod Gloucester na granicy północno-zachodniej Anglii i południowo-wschodniej Walii, cieśla H. H. Martyn założył wytwórnię komponentów do samolotów produkowanych przez inne firmy. W 1917 r. firma H. H. Martyna połączyła się z podobną do niej wytwórnią komponentów Aircraft Manufacturing Company (AIRCO), założoną przez George H. Thomasa, tworząc Gloucestershire Aircraft Company. W 1920 r. w nowej firmie podjął pracę Henry P. Folland, uzdolniony konstruktor lotniczy, mający na swoim koncie projektowanie takich myśliwców, jak SE 5a czy Nighthawk, produkowanych w brytyjskim oddziale Nieuporta. Pod jego kierunkiem opracowano samoloty myśliwskie Gebe, a następnie Gameckock, zamówiony przez RAF w większej liczbie. Kiedy pojawiły się też pierwsze zamówienia zagraniczne, dyrektor firmy Hugh Burroughes uzyskał zgodę rady nadzorczej na uproszczenie nazwy z Gloucestershire Aircraft Company na Gloster Aircraft Company. Zyski pozwoliły na budowę nowej, większej wytwórni w nieodległym Hucclecote, do której przylegało lotnisko Brockworth. Zbudowano tu hale warsztatowe i hangary do składowania wyprodukowanych samolotów. Pojawienie się pierwszych metalowych konstrukcji na przełomie lat 20. i 30. XX wieku spowodowało, że Gloster budujący samoloty tradycyjnie z drewna, z płóciennym pokryciem, a co najwyżej z metalowym szkieletem, wypadł z rynku.
W maju 1934 r. prezes firmy Hawker Aircraft Company, Thomas O. M. Sopwith oraz dyrektor firmy, Frank S. Spriggs, zwrócili się z propozycją przejęcia znajdującej się na skraju bankructwa wytwórni Gloster. Propozycja została przyjęta w czerwcu 1934 r., pod warunkiem zachowania zatrudnienia. Po włączeniu Glostera w struktury Hawkera, H. Burroughes zachował stanowisko dyrektorskie, ale dyrektorem ds. produkcji został Frank McKenna, przysłany z Hawkera. Wraz z przejęciem nastąpiła rozbudowa Glostera oraz transfer technologii, który umożliwił podjęcie przez tę wytwórnię produkcji samolotów o konstrukcji metalowej. Powstały kolejne, udane dwupłaty myśliwskie opracowane pod kierunkiem H. P. Follanda, Gauntlet i Gladiator. Jednak jego kolejny projekt dolnopłata myśliwskiego F5/34, przegrał z konstrukcjami Sydneya Camma z Hawkera (Hurricane) i Reginalda Mitchella z Supermarine (Spitfire). Jednak do odejścia H. P. Follanda z wytwórni Gloster w 1937 r. przyczynił się głównie konflikt z S. Cammem. Który dążył do całkowitego zamknięcia biura konstrukcyjnego firmy Gloster, by przekształcić tę ostatnią w producenta wyrobów Hawkera. Po odejściu H. P. Follanda wydawało się to możliwe, ale H. Burroughes za zgodą T. O. M. Sopwitha wyznaczył na stanowisko głównego konstruktora innego zdolnego inżyniera, Wilfreda George Cartera. Także i jego stosunki z S. Cammem, mówiąc delikatnie, nie były najlepsze. W. G. Carter na początku lat 20. był przełożonym S. Camma w firmie Hawker, a kiedy ten ostatni został głównym konstruktorem w 1926 r., W. G. Carter odszedł do firmy Short Brothers. Później pracował m.in. w Avro, skąd w 1931 r. przeniósł się do Glostera, a w grudniu 1936 r. został głównym konstruktorem.
W latach 1937–1945 Gloster wyprodukował 746 samolotów myśliwskich Gladiator oraz aż 6250 samolotów Hawkera (w tym 200 Henley, 2750 Hurricane i 3300 Typhoon). W tych latach nie było dobrej atmosfery dla własnych konstrukcji firmy Gloster, niemniej jednak upór W. G. Cartera zaowocował kilkoma udanymi opracowaniami. Pierwszą pracą nowego konstruktora był projekt dwubelkowego myśliwca ze śmigłem pchającym i silnikiem za kabiną pilota, zaprojektowanego w myśl specyfikacji F18/37. Miał to być następca Hurricane’a i Spitfire’a w roli samolotu myśliwskiego dla RAF, ale przegrał konkurs z myśliwcem S. Camma, który wszedł do produkcji jako Typhoon. Jednak to właśnie ta konstrukcja przyciągnęła uwagę F. Whitle’a, dwubelkowy samolot myśliwski doskonale nadawał się do zabudowy turbinowego silnika odrzutowego.
